Nadproża, czyli belki w ścianach nad otworami na okna i drzwi można wykonać z różnych materiałów. W domach drewnianych wykonuje się je oczywiście z drewna. Natomiast w budynkach murowanych są one najczęściej żelbetowe – monolityczne, wykonywane na budowie lub prefabrykowane – uniwersalne albo przypisane konkretnej technologii.

Rodzaj zastosowanych belek nadprożowych w ścianach, zwłaszcza zewnętrznych, zależy przede wszystkim od tego, jaki jest ich rodzaj (jedno-, dwu- lub trójwarstwowe) i z czego są one wykonane (pustaków ceramicznych, bloczków betonu komórkowego, bloków wapienno-piaskowych lub innych materiałów ściennych).

Nadproża najłatwiej zrobić w warstwie nośnej ścian dwuwarstwowych, gdyż nie trzeba zwracać specjalnej uwagi na ich izolacyjność termiczną. Tę zapewni bowiem ocieplenie, wykonane na całych elewacjach.

W ścianach trójwarstwowych wygląda to podobnie, z tym że nadproża muszą być wykonane nie tylko w warstwie nośnej, ale również w elewacyjnej. Powinny być one – podobnie jak warstwy w ścianie – przedzielone izolacją termiczną i odpowiednio ze sobą powiązane.

Jedynie w ścianach jednowarstwowych nadproże musi mieć współczynnik przenikania ciepła U o wartości co najmniej takiej, jak one same.

OBCIĄŻENIA BELEK NADPROŻOWYCH

Nadproża, które swoją nazwę zawdzięczają temu, że w drzwiach znajdują się nad progiem, obciążone są znajdującymi się nad nimi fragmentami ścian oraz opartym na tych ścianach stropem lub dachem. Przy czym belkę nadprożową obciążają jedynie te elementy domu, które znajdują się w polu wyznaczonym przez umownie ustawiony na nich trójkąt równoboczny, o boku równym szerokości otworu w ścianie (Rys. 1).

Najłatwiej jest wykonać nadproża nad niezbyt dużymi otworami. Najtrudniej – nad dużymi przeszkleniami oraz parą okien, wykonanych w narożnikach ścian zewnętrznych bez słupków konstrukcyjnych (Fot. 1). Muszą mieć bowiem wtedy nie tylko dużą nośność, ale i sztywność, by bez znacznych ugięć (które mogłyby zaszkodzić stolarce okiennej) przenieść obciążenia znajdującego się nad nimi naroża domu.

Rys. 1 – Typowe, pojedyncze nadproże (nie będące jednocześnie na przykład wieńcem stropowym) obciąża jedynie ta część ściany, którą wyznacza trójkąt równoboczny o boku równym szerokości ościeża

Fot. 1 – Nadproża nad narożnymi oknami, nieprzedzielonymi słupkiem konstrukcyjnym, muszą być projektowane indywidualnie zarówno pod względem nośności, jak i sztywności (konieczność ograniczenia ugięć)

SZEROKOŚĆ OPARCIA

Nadproże przejmuje obciążenia, które – gdyby nie było w tym miejscu otworu na okno lub drzwi (ościeża) – przekazane byłyby na ścianę. Nie przenosi ono jednak tych obciążeń na fundamenty, lecz na te fragmenty ścian, które przylegają bezpośrednio do ościeża. By nie doszło w tych miejscach do uszkodzenia ścian, oparcie belek nadprożowych musi być z obu stron odpowiednio głębokie (Fot. 2). Przy szerokości otworów okiennych do 1,5 m jest to około 20 cm, a przy większej – 25 i więcej centymetrów (Fot. 3).

Fot. 2 – Oparcie belek nadprożowych na ścianach musi być odpowiednio głębokie, by nie doszło do ich uszkodzenia pod obciążeniem

Fot. 3 – Nadproża nad dużymi oknami muszą mieć odpowiednio większą niż zwykle głębokość oparcia na ścianach, ponieważ są mocniej obciążone

NADPROŻA MONOLITYCZNE

Nadproża te wykonywane są w deskowaniu na budowie. Ich zbrojenie zależy od rozpiętości otworu i przenoszonych obciążeń. Gdy odległość, od górnej krawędzi okna do sufitu jest spora, nad pojedynczą belką nadprożową znajduje się jeszcze warstwa ściany (Fot. 4), na której dopiero będzie opierał się strop.

Często jednak nadproże wypada bezpośrednio pod wieńcem stropowym (Fot. 5) – wtedy są one ze sobą połączone i mają wspólne zbrojenie. Ich nośność i sztywność jest dzięki temu zdecydowanie większa niż wówczas, gdy pomiędzy nadprożem i stropem znajduje się jeszcze warstwa ściany.

Fot. 4 – Nadproże może być pojedynczą belką, na której jest wymurowana jeszcze warstwa ściany – dopiero na niej będzie ułożony strop

Fot. 5 – W domach, w których zaprojektowano duże okna, żelbetowe belki nadprożowe stanowią z wieńcami stropowymi jedną całość

Takie nadproża połączone z wieńcem mogą być betonowane łącznie ze stropem. Robi się tak najczęściej, gdy w domu zaprojektowano płytowe stropy monolityczne (Fot. 6 i 7), do których wykonania konieczne jest ustawienie pełnych deskowań na stemplowaniu, a betonowanie nadproża nie jest utrudnione przez stopki częściowo prefabrykowanych belek stropowych.

Fot. 6 – Przy wykonywaniu stropów monolitycznych bardzo często wykonuje się jedno wspólne deskowanie dla wieńca i nadproży okiennych

Fot. 7 – Nadproże jest w takich sytuacjach betonowane równocześnie z monolitycznym stropem płytowym i stanowi jedną całość z jego wieńcem