Tradycyjne fundamenty niepodpiwniczonych domów jednorodzinnych składają się z betonowych, zbrojonych podłużnie ław fundamentowych oraz wykonanych na nich ścian, które częściowo wystają ponad teren, tworząc cokół budynku. Na ścianach fundamentowych, po wykonaniu na nich poziomej izolacji przeciwwilgociowej, murowane są ściany nośne parteru.

W Polsce ściany fundamentowe najczęściej muruje się z bloczków betonowych (Fot. 1). Tak jest szybciej i taniej, choć zewnętrzne powierzchnie takich ścian trzeba przed ułożeniem izolacji przeciwwilgociowej zazwyczaj wyrównać („wyrapować”) za pomocą zaprawy cementowej, a to oczywiście dodatkowo kosztuje oraz zajmuje trochę czasu.

Takiego zabiegu nie wymagają ściany fundamentowe, wykonane z betonu układanego w deskowaniu (Fot. 2). Ale ich równa – po zdjęciu szalunków – powierzchnia, to niejedyna zaleta.

Fot. 1 – W Polsce ściany fundamentowe najczęściej wykonuje się z bloczków betonowych, murowanych na betonowych ławach na zaprawie cementowej – tak jest łatwiej i szybciej

Fot. 2 – Monolityczne ściany fundamentowe, wykonane z betonu, układanego w deskowaniu, można – po jego stwardnieniu – izolować przeciwwilgociowo bez żadnych dodatkowych zabiegów

Przede wszystkim monolityczne ściany fundamentowe tworzą razem z ławami – dzięki łączącemu je zbrojeniu konstrukcyjnemu – jednolity, a przez to zdecydowanie sztywniejszy fundament niż wtedy, gdy składa się on z betonowych ław i murowanych na nich ścian (Rys. 1).

Dla zbudowanego na nim domu oznacza to większą gwarancję, że w razie nierównomiernego osiadania gruntu, jego ściany nośne nie będą rysować się ani pękać. Sama ława betonowa nie może tego aż w takim stopniu zapewnić, gdyż wymurowana na niej ściana z bloczków może wprawdzie przenosić duże obciążenie pionowe, ale sama nie jest odporna na zginanie.

Rys. 1 – Fundament z monolitycznymi ścianami (A) jest zdecydowanie bardziej sztywny i odporny na nierównomierne osiadanie gruntu od tego, który ma ściany wymurowane na ławach z bloczków betonowych (B)

Fot. 3 – Gdy planuje się zrobienie monolitycznych ścian fundamentowych, dobrze jest także ławy wykonać w deskowaniu – umożliwi to ustabilizowanie w odpowiednim miejscu pionowych prętów zbrojeniowych

Wykonywanie ścian monolitycznych

Monolityczne ściany fundamentowe najłatwiej oczywiście wykonuje się na ławach, które też zrobiono w deskowaniu. Nie ma wtedy problemów z ustabilizowaniem prętów konstrukcyjnych, które łączyć będą ławę ze ścianą fundamentową (Fot. 3). Większa jest też gwarancja, że górna płaszczyzna ław jest pozioma i równa, co ma znaczenie przy ustawianiu bocznych deskowań ścian fundamentowych (Fot. 4). Na nierównych ławach mogą być problemy z ich zmontowaniem, a przez ewentualne nieszczelności może dołem wypływać układana w deskowaniu mieszanka betonowa.

Oba deskowania, ustawione w odległości równej grubości ściany, trzeba po pierwsze rozeprzeć, a po drugie – tak ze sobą połączyć, by nie rozjechały się ze sobą podczas układania betonu. Najlepiej użyć do tego celu przyciętych na odpowiednią długość plastikowych rurek, w których końcach osadza się specjalne „grzybki” (Fot. 5).

Fot. 4 – Dla poprawnego montażu deskowania ścian fundamentowych bardzo ważne jest, by górna powierzchnia ław była pozioma i bardzo równa

Fot. 5 – Do utrzymania bocznych deskowań w rozstawie równym grubości ścian najlepiej użyć plastikowych rozpór z rurek zakończonych grzybkami

Taki komplet stanowi rozporę, w którą wkłada się kotew z metalowego, nagwintowanego pręta oraz dwóch podkładek i nakrętek. Po przełożeniu kotew przez otwory w blatach deskowania oraz przez rurki rozporowe, nakłada się na ich końce podkładki i nakrętkami stabilizuje położenie deskowań (Fot. 6).

Na pręty zbrojenia ścian dobrze jest nałożyć podkładki dystansowe (Fot. 7), które zapewnią odpowiednio grube ich otulenie betonem. Pamiętać bowiem należy, że mamy do czynienia ze ścianami fundamentowymi, które przynajmniej w części sąsiadują z wilgotnym po deszczu gruntem. Gdyby pręty w trakcie betonowania przesunęły się i znalazły blisko ich zewnętrznej powierzchni, byłyby narażone na korozję (jeśli zawiodłaby izolacja przeciwwilgociowa, co po dłuższym czasie może się zdarzyć).

Fot. 6 – Blaty deskowań łączy się ze sobą za pomocą metalowych, gwintowanych prętów z nakrętkami, które przekłada się przez otwory w blatach oraz rozpierające je plastikowe rurki

Fot. 7 – Przed montażem deskowań dobrze jest na pręty zbrojeniowe ścian fundamentowych nałożyć plastikowe podkładki dystansowe, które zapewnią im odpowiednią otulinę betonem

Po zabetonowaniu ścian i osiągnięciu przez beton odpowiedniej wytrzymałości, usuwa się kotwy i zdejmuje deskowania (w przeciętnych warunkach pogodowych można to zrobić po kilku dniach). Plastikowe rozpory, pozostają oczywiście w wykonanych ścianach, stanowiąc w nich otwory na przestrzał. Łatwo je jednak uszczelnić za pomocą wodoszczelnej zaprawy cementowej.

Nasza rada

Choć monolityczne ściany fundamentowe są nieco droższe od tych murowanych z betonowych bloczków, to warto się na nie zdecydować, gdyż lepiej chronią dom przed nierównomiernymi odkształceniami gruntu. Ponieważ coraz więcej firm budowlanych dysponuje własnymi deskowaniami inwentaryzowanymi, to może się okazać, że różnica w koszcie ich wykonania nie jest wcale taka duża, zwłaszcza jeśli uwzględnimy, że takich bocznych powierzchni ścian nie trzeba wyrównywać zaprawą cementową przed wykonaniem izolacji przeciwwilgociowej.