Elewacje z drewnianej oblicówki, zwanej też szalówką lub szalunkiem, wykonuje się przede wszystkim w domach drewnianych, szczególnie tych budowanych w technologii lekkiego szkieletu, zwanej kanadyjską. Czasem też z drewnianych lub kompozytowych desek wykonuje się elewacje domów murowanych – jeśli nie całe, to przynajmniej ich większe lub mniejsze fragmenty.
W najbardziej popularnych oblicówkach drewnianych deski układa się poziomo. Szczegółowe informacje na temat takich elewacji (ich rodzaje, sposoby montażu, stosowane materiały itp.) można znaleźć w poradzie: Jak zrobić elewację z desek mocowanych poziomo?
Zdecydowanie rzadziej spotyka się elewacje drewniane z desek mocowanych pionowo (Fot. 1) lub ukośnie (Fot. 2), choć pod względem wykonawczym i użytkowych niewiele różnią się one od tych, w których deski są ułożone poziomo. Jedną z takich różnic jest to, że elewacje pionowe i ukośne należy montować w większej niż poziome odległości od podłoża – na przykład terenu wokół domu lub posadzki tarasu. Nie powinny się one zaczynać bliżej niż 30 cm, gdy podłoże jest gładkie (na przykład płyty chodnikowe) i 15 cm, gdy wokół budynku jest opaska żwirowa o szerokości nie mniejszej niż 20 cm.
Dla elewacji z desek ułożonych poziomo te minimalne odległości wynoszą odpowiednio 15 cm i 5 cm.
Takie zróżnicowanie wynika stąd, że przy niskich cokołach – z powodu okresowego wprawdzie, lecz częstego zawilgocenia przez deszcz lub topniejący śnieg – deskowanie pionowe i ukośne, łatwo ulega zniszczeniu. Konieczna jest wtedy wymiana całej oblicówki. Nie trzeba tego robić przy deskowaniu poziomym, gdyż wystarczy wtedy – bez większych problemów – wymienić jedynie dolne, zniszczone deski.
Deski układane pionowo
Okładziny pionowe wykonuje się z desek łączonych na pióro i wpust (Rys. 1) lub na zakład (nakładkę, półwpust). Mogą być też one układane w systemie „deska na deskę” (Rys. 2), którego nie stosuje się w oblicówkach poziomych i ukośnych.
Deski układane pionowo, w odróżnieniu od mocowanych poziomo lub ukośnie, wymagają wykonania dwóch prostopadłych względem siebie rusztów – pionowego i poziomego.
Ruszt pionowy, który układany na jest na ścianie w pierwszej kolejności, ma zapewnić prawidłową wentylację przestrzeni pod okładziną. Nie jest on wymagany w oblicówkach wykonywanych z systemie „deska na deskę”, w którym przewietrzanie zapewnione jest między deskami dolnej warstwy, mocowanymi do rusztu poziomego.
Ruszt poziomy jest mocowany do rusztu pionowego i stanowi podkład pod właściwą drewnianą okładzinę elewacyjną. Dla desek montowanych pionowo osiowy rozstaw elementów rusztu nie powinien być większy niż 40 cm, a ich przekroje – nie mniejsze niż 38 x 38 mm.
Do mocowania rusztu należy stosować gwoździe o długości minimum dwu i pół krotnej grubości rusztu lub śruby dwa razy dłuższe niż jego grubość.
Uwaga! Dla systemów, w których poszczególne deski połączone są ze sobą na pióro i wpust lub na zakład (na nakładkę), podczas montażu obowiązują podobne zasady, jak dla desek układanych poziomo.
Montaż elewacji „deska na deskę” możliwy jest w trzech wariantach (Rys. 3) – deski dolnej i wierzchniej warstwy są jednakowej szerokości; dolna deska jest węższa od wierzchniej oraz odwrotnie – dolna deska jest szersza od wierzchniej.
Deski dolnej warstwy montuje się w takim rozstawie, by deska górnej warstwy nakładała się na dwie sąsiednie deski z minimum 20 mm zakładem na każdej desce. Należy jednak pamiętać, by jeden gwóźdź przechodził przez jedną deskę, co jest podstawową zasadą montażu drewnianych okładzin zewnętrznych. Dzięki takiemu mocowaniu deski mają możliwość kurczenia się podczas wysychania i rozszerzania się przy zawilgoceniu.
W systemie tym ważne jest też, by deski dolnej warstwy były układane powierzchnią dordzeniową (prawą) do budynku, a w warstwie górnej odwrotnie – powierzchnią dordzeniową na zewnątrz.
Skrajnym przykładem tego rodzaju oblicówek jest rozwiązanie, w którym elewacja wykonana jest tylko z szerokich desek, a jedynie ich styki są osłonięte cienkimi kwadratowymi listwami (Fot. 3).
Deski układane na skos
Deski w oblicówkach ukośnych w większości układane są pod kątem 45 stopni. Jedynie czasem mocuje się je na przykład równolegle do pochylenia połaci dachu.
Oblicówki ukośne wykonuje się tylko z desek łączonych ze sobą na pióro i wpust lub na nakładkę (półwpust). Mocowane są one do pionowego rusztu, w którym rozstaw elementów nie może przekraczać 60 cm. Podczas montażu oblicówek ukośnych obowiązują takie same zasady, jak dla desek układanych poziomo.
Inne elewacje z drewna
Elewacje drewniane nie muszą być wykonywane tylko z długich desek. Spotyka się też domy, w których zrobione są one z drobnych wymiarowo deszczułek, o kształcie prostokąta (Fot. 4) lub rybiej łuski (Fot. 5).
Tekst: Wojciech Nitka www.budujzdrewna.pl
