Stosowanie drewnianej oblicówki do wykańczania elewacji domów ma bardzo długą tradycję nie tylko w Kanadzie czy Stanach Zjednoczonych, ale także w Polsce. Zazwyczaj i tam, i u nas w taki sposób były i są wykańczane domy drewniane. Ostatnio jednak elewacje z drewna są także wykonywane w domach murowanych.
W domach jednorodzinnych oblicówkę drewnianą stosuje się przede wszystkim na ścianach poddasza (Fot. 1 i 2), parter wykańczając popularnym tynkiem cienkowarstwowym albo oblicówką z cegieł klinkierowych lub silikatowych.
Drewno na elewacji poddasza domu ma oczywiście swoje odniesienie do źródeł budownictwa – przecież przez tysiąclecia dachy robiono z lekkiego drewna, a ściany z ciężkich cegieł. Ważniejszy jest tu jednak wymiar praktyczny – nawet bardzo dobrze zaimpregnowana elewacja drewniana dłużej pozostanie w dobrym stanie, jeśli nie będzie miała bliskiego kontaktu z gruntem oraz zalegającym na nim śniegiem, szczególnie wtedy, gdy zacznie on topnieć.
Nie oznacza to oczywiście, że nie można całego, także wielorodzinnego domu (lub przynajmniej jego fragmentów) wykończyć drewnianą oblicówką od piwnicy aż po dach (Fot. 3).
Oblicówka drewniana
Oblicówką drewnianą wykańcza się przede wszystkim elewacje domów wykonanych w technologii lekkiego szkieletu drewnianego (Rys. 1). W domach murowanych dotyczy to głównie budynków ze ścianami dwuwarstwowymi, które ocieplane są metodą lekką suchą. W metodzie lekkiej mokrej – stosowanej najczęściej w budynkach murowanych – ocieplenie, zazwyczaj ze styropianu, jest osłaniane warstwą zaprawy zbrojonej plastikową siatką i wykańczane na mokro tynkiem cienkowarstwowym.
Natomiast w metodzie lekkiej suchej na murowanych ścianach wykonuje się ruszt z drewnianych desek, pomiędzy którymi układa się ocieplanie (przeważnie z wełny mineralnej), które osłania się wiatroizolacją, mocowaną do rusztu łatami. Dopiero do nich mocuje się drewnianą oblicówkę (zwaną także szalówką lub szalunkiem) z desek ułożonych poziomo lub – rzadziej – pionowo albo ukośnie.
Każda elewacja powinna chronić dom przed destrukcyjnym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Dotyczy to szczególnie przenikania wód opadowych w strukturę budynku. Przy oblicówce drewnianej – z powodu wykonania jej ze stosunkowo drobnych i niepołączonych ze sobą elementów – nie ma gwarancji, że okładzina elewacyjna zachowa pełną szczelność. Dlatego, szczególnie w budynkach o konstrukcji drewnianej, zaleca się, by dla zapewnienia ochrony budynku przez wilgocią i wiatrem, jego ocieplenie osłonić wiatroizolacją.
Uwaga! Jeśli drewniana okładzina elewacyjna mocowana jest bezpośrednio do tynkowanych lub nietynkowanych ścian budynku murowanego – dodatkowa membrana wiatroizolacyjna nie jest potrzebna.
Dla budynku wielkość zagrożenia wilgocią zależy oczywiście od rodzaju elewacji drewnianej – „otwarte”, z wąskimi szczelinami pomiędzy poszczególnymi deskami, bardziej narażają ściany na zawilgocenie niż na przykład elewacje z desek łączonych na nakładkę (felc) lub na pióro i wpust.
Rodzaje drewna stosowanego na okładziny elewacyjne
Na elewacje drewniane powinno się stosować gatunki o zwiększonej odporności na działanie czynników atmosferycznych i biologicznych.
Modrzew syberyjski. Cechuje go wysoka wytrzymałość i dobra, naturalna odporność na grzyby. Jest on odporny na warunki atmosferyczne i bardzo dobrze nadaje się do zastosowania na zewnątrz.
Świerk skandynawski. Ze względu na małą gęstość drewno świerka skandynawskiego jest stosunkowo miękkie. Świerk skandynawski różni się od świerku polskiego przede wszystkim tym, że wzrastając w surowym klimacie okołobiegunowym ma mniejsze przyrosty roczne, a przez to jest bardziej wytrzymały. Świerk jest stosunkowo łatwy w obróbce.
Sosna skandynawska. Drewno sosny skandynawskiej jest miękkie i elastyczne. Ma dużo większą zawartość żywicy niż na przykład drewno świerka skandynawskiego. Jej sęki, duże i ciemne, nie mają tendencji do wypadania.
Cedr. Cedr czerwony jest od dawien dawna znany z wyjątkowej, naturalnej odporności na wszelkie warunki atmosferyczne, doskonałej izolacji cieplnej oraz bardzo dużej trwałości. Dzięki swoim naturalnym olejom, które kumulowane są w komórkach drewna, elewacja z cedru jest naturalnie chroniona przed insektami i grzybami.
Thermo-Drewno. Jest ono produktem powstającym przez podgrzewanie drewna do temperatury co najmniej 180ºC oraz jednoczesne zabezpieczanie za pomocą pary. Ma dużą odporność na działanie większości grzybów, powodujących rozkład drewna.
Rodzaje desek
Trwałość i wytrzymałość elewacji zależy w głównej mierze od grubości desek, a także od kształtu ich profilu poprzecznego. Na okładziny elewacyjne najczęściej stosuje się deski o przekroju prostokątnym. Powinny one mieć grubość nie mniejszą niż 16 mm i szerokość do 150 mm.
Kolejnym rodzajem jest deska o przekroju diagonalnym (ukośnym), czyli o zmiennej grubości na szerokości – od 16 mm z grubszej strony, do minimum 5 mm – z cieńszej.
Bardziej zróżnicowane przekroje mogą mieć deski z felcem, których wygląd na elewacji może imitować ścianę wykonaną z bali pełnych. Deski z felcem nie powinny mieć grubości mniejszej niż 19 mm.
Deski o przekroju prostokątnym i diagonalnym oraz z felcem montuje się w nakładkę (deska górna zachodzi na dolną – nigdy odwrotnie!).
Bardziej skomplikowany profil mają deski łączone „na pióro i wpust”. Deski takie nie powinny być cieńsze niż 22 mm.
Z badań wynika, że wszelkie ostre kanty na deskach elewacyjnych obniżają ich wytrzymałość, gdyż krawędzie te często łuszczą się, co powoduje uszkodzenie farby lub impregnatu i umożliwia penetrację wilgoci w głąb ich przekroju. Dlatego wszelkie ostre krawędzie i fazowania desek powinny być zastąpione łagodnym zaokrągleniem.
Deski elewacyjne mogą być obustronnie strugane lub z zachowaną zewnętrzną powierzchnią jedynie przetartą, czyli „prosto spod piły”. W taką nieoszlifowaną powierzchnię lepiej wnika impregnat, tym samym elewacja jest lepiej chroniona przed warunkami atmosferycznymi. Takie elewacje są bardzo popularne na terenie Skandynawii.
Przy montażu desek należy zwracać uwagę, by zawsze były one mocowane stroną dordzeniową (prawą) na zewnątrz.
Długości desek
Deski elewacyjne drzew miękkich dostępne są w długościach do 4,8 m. Deski drzew twardych mają raczej krótsze wymiary – w granicach od 2 do 4 metrów, choć i wśród nich zdarzają się deski o długościach 5 m. Okładziny z drzew tropikalnych w większości dostępne są w długościach 2,1-4,2 metra.
Długość desek w dużym stopniu rzutuje na możliwości rozwiązań architektonicznych z użyciem okładzin drewnianych.
