W większości budowanych obecnie domów jednorodzinnych ściany zewnętrzne mają budowę dwuwarstwową. Ich warstwa nośna, wymurowana z różnych rodzajów materiałów ściennych, jest od zewnątrz ocieplana najczęściej styropianem, który następnie pokrywa się zaprawą zbrojoną plastikową siatką oraz tynkiem cienkowarstwowym. Elewacje takich domów są zwykle jednolite pod względem materiałowym – czasem jednak urozmaica się je detalami, wykonanymi z innych materiałów.
W domach ze ścianami ocieplonymi styropianem do wykonania dekoracyjnych detali elewacji można użyć na przykład oblicówki drewnianej, zwanej popularnie szalunkiem. Jeśli detale te zostaną zabejcowane na ciemno, to ich sąsiedztwo z dużymi powierzchniami jasnego tynku może okazać się pod względem estetycznym interesującym rozwiązaniem.
Materiały
Do wykonania drewnianych detali elewacji potrzebne są deski, których krawędzie mają wpusty i wypusty. Zewnętrzna powierzchnia desek może być dowolnie wyprofilowana na długości, ale w taki sposób, żeby – po ich zamontowaniu w elewacji – we wgłębieniach nie gromadziła się woda opadowa (Fot. 1). Przed montażem wszystkie deski powinny być zaimpregnowane, przez pokrycie na przykład lakierobejcą – bezbarwną lub kolorystycznie dobraną do stolarki okiennej (Fot. 2).
Oblicówkę drewnianą mocuje się do ścian za pomocą rusztu. Można wykonać go z drewnianych łat albo z ocynkowanych profili stalowych, ale najlepiej zastosować do tego celu, zdecydowanie mniej podatne na odkształcanie, profile aluminiowe. Są one wprawdzie droższe od profili stalowych czy drewnianych łat, ale za to bardzo trwałe – nie trzeba więc będzie ich po jakimś czasie wymieniać z powodu zbutwienia lub skorodowania.
Ścianę pod oblicówką trzeba oczywiście ocieplić. Można to tego celu użyć płyt ze styropianu lub z twardej wełny mineralnej. Jeśli zastosujemy wełnę, warto ją od strony zewnętrznej osłonić wiatroizolacją, aby ruch powietrza w szczelinie, pozostawionej między oblicówką a wełną, nie wywiewał z niej ciepła, zmniejszając izolacyjność termiczną ściany zewnętrznej.
W razie rezygnacji z wykonywania szczeliny wentylacyjnej nie należy obawiać się niekorzystnych skutków tego, że oblicówka może mieć wtedy bezpośredni kontakt z wełną mineralną. Jest ona bowiem równie przepuszczalna dla pary wodnej jak powietrze, więc nie ma zagrożenia, że może wtedy dochodzić do trwałego zawilgocenia drewna i jego butwienia.
Kolejność prac
Do wykonania drewnianych detali przystępujemy po zakończeniu wszystkich prac, związanych z ociepleniem ścian zewnętrznych metodą lekką mokrą (ETICS). Dotyczy to nie tylko ułożenia tynku cienkowarstwowego, ale i jego wstępnego malowania.
Na tych fragmentach elewacji, na których mają znaleźć się detale z oblicówki drewnianej, ścianę nośną pozostawia się bez ocieplenia (Fot. 3). Przed przystąpieniem do wykonywania detali w jej dolnej części mocuje się taką samą listwę startową z blachy ocynkowanej lub aluminiowej, jaka była stosowana przy wykonywaniu ocieplenia pozostałych fragmentów ścian (Fot. 4).
Ruszt, do którego będą przykręcane deski oblicówki, jest mocowany do słupów żelbetowych lub pustaków, z których zbudowana jest ściana nośna. Składa się on z poziomych wsporników aluminiowych oraz zamocowanych do nich pionowych kątowników, wykonanych też z tego materiału (Rys. 1 i Fot. 5).
Ze ścianami wsporniki łączy się wkrętami, których plastikowe kołki w pustakach z ceramiki poryzowanej osadza się za pomocą specjalnej masy. Natomiast pionowe kątowniki łączy się ze wspornikami za pomocą samogwintujących wkrętów stalowych.
Po wykonaniu rusztu, wypełnia się go płytami wełny mineralnej (Fot. 6) – najczęściej o takiej grubości, by pomiędzy nią a drewnianą oblicówką pozostała szczelina wentylacyjna, umożliwiająca swobodne odsychanie drewna.
Deski elewacyjne mocuje się za pomocą wkrętów, rozpoczynając od listwy startowej, oczywiście wpustami do dołu, żeby nie gromadziła się w nich woda spływająca po elewacji. Powinny mieć one bardzo starannie odmierzone długości i równo docięte końce – wszelkie ich nierówności będą bowiem widoczne i popsują końcowy efekt (Fot. 7-9).
Oblicówki pod oknami standardowymi
W domach, w których nie tylko drzwi tarasowe, ale i większość okien na parterze sięga od podłogi do zewnętrznych belek stropowych, również taką wysokość mają detale architektoniczne z oblicówki drewnianej. Jeśli w takich domach są również okna o standardowych wymiarach, pod którymi zaprojektowano podobne detale z oblicówki drewnianej, to wykonuje się je tak samo jak te o pełnej wysokości.
Prace te rozpoczyna się od montażu listwy startowej (Fot. 10) – po ociepleniu ścian styropianem i zamontowaniu w nich okien. Po wykonaniu pod oknem metalowego rusztu, wypełnia się go płytami wełny mineralnej (Fot. 11).
Następnie do rusztu mocuje się deski oblicówki wypustami do góry (Fot. 12), rozpoczynając od dolnej listwy startowej. W tych krótszych detalach bardzo ważne jest, żeby wełna mineralna i oblicówka były szczelnie osłonięte od góry zewnętrznym parapetem okiennym (Fot. 13). Bez niego woda spływająca w czasie deszczu po szybach intensywnie zawilgacałaby wełnę mineralną, obniżając jej izolacyjność termiczną, a także powodowałaby zwichrowanie mokrych desek oblicówkowych.
