Najbardziej popularne, nie tylko w Polsce, domy jednorodzinne mają proste bryły, przykryte dwuspadowym dachem. Mimo że dachy te mają konstrukcję drewnianą, zwykle przestrzeń poddasza zamykają z boków trójkątne ściany murowane, będące przedłużeniem krótszych ścian parteru, zwane szczytami lub ścianami szczytowymi.
Ściany te murowane są na stropie poddasza jako konstrukcje swobodne. Ich usztywnienie z boków ścianami kolankowymi sięga bowiem jedynie około 1 metra, podczas gdy one same mają nawet 7 metrów wysokości (Fot. 1).
Nic zatem dziwnego, że są one szczególnie narażone na wywrócenie podmuchami wiatru. Dotyczy to szczególnie fazy ich wznoszenia (Fot. 2), gdyż wtedy na każdą z nich działa z jednej strony parcie wiatru, a z drugiej – jego ssanie.
Później, gdy ściany te są już przykryte dachem, sytuacja jest korzystniejsza, bo na jedną ścianę działa tylko parcie, a na drugą – tylko ssanie wiatru.
Ściany szczytowe wykonane z bloczków lub pustaków nie są zbyt odporne na zginanie, nawet wtedy, gdy są murowane na cienkie spoiny na zaprawie klejowej. Ich odporność na podmuchy wiatru pogarsza jeszcze to, że są one zwykle osłabione wykonanymi w nich otworami na okna i drzwi balkonowe (Fot. 3).
Tymczasem większość projektantów, a także wykonawców, niezbyt się tym przejmuje. Dlatego na wielu budowach można spotkać murowane ściany szczytowe, które postawione na stropie parteru bez żadnych wzmocnień (Fot. 4), oczekują na przykrycie ich dachem (Fot. 5).
Nie jest to zbyt roztropne postępowanie, zwłaszcza że konstrukcja więźby dachowej zdecydowanie nie jest projektowana po to, by usztywniać ściany szczytowe. Tak więc jedynie sprzyjającym okolicznościom przyrody należy chyba zawdzięczać to, że widok wywróconych ścian szczytowych rzadko ogląda się w naturze lub wiadomościach telewizyjnych. Tymczasem ich zabezpieczenie przed wywróceniem przez wiatr wcale nie jest takie trudne.
Ściany dwuwarstwowe
Większość obecnie budowanych domów, nie tylko jednorodzinnych, ma ściany dwuwarstwowe, składające się z murowanej warstwy nośnej i ocieplenia. Wznoszone na etapie stanu surowego mury ścian szczytowych mają małą grubość, (rzędu 18-25 cm), więc są bardzo mało odporne na działanie wiatru.
Warto więc wzmocnić ich konstrukcję żelbetowymi słupami i belkami (Rys. 1), których wykonanie nie jest specjalnie kłopotliwe – wymaga jedynie bocznych deskowań (jeśli nie liczyć ukośnych wieńców, które przy dużych pochyleniach dachu, trzeba czasem betonować odcinkami, osłaniając je deskowaniem także od góry). Ważne jedynie, żeby dolne elementy takich wzmocnień były solidnie zakotwione w wieńcach stropu nad parterem.
Bardzo istotne jest także to, że takie żelbetowe wzmocnienia ścian szczytowych praktycznie nie stanowią mostków cieplnych i nie zmniejszają ich izolacyjności termicznej, dla której decydujące znaczenie ma grubość wykonywanej później warstwy ocieplenia.
Ściany jednowarstwowe
Nieco inny problem jest ze ścianami szczytowymi, które wykonywane są jako jednowarstwowe. Wprawdzie dzięki prawie dwa razy większej grubości niż warstwy nośne ścian dwuwarstwowych, są one od nich zdecydowanie bardziej sztywne i odporne na podmuchy wiatru.
Jednak wykonanie w nich żelbetowych elementów wzmacniających jest dużo trudniejsze, a w dodatku każdy z nich musiałby być starannie ocieplony, nie tylko od strony zewnętrznej, ale i z boków, by nie tworzyły mostków termicznych.
Dlatego takie ściany lepiej wzmocnić na działanie wiatru w inny sposób (Rys. 2), na przykład przez przemurowanie ich ze ścianami działowymi poddasza lub wykonanie w nich pogrubień w postaci pilastrów.
Można też usztywnić ściany szczytowe przez związanie ich za pomocą metalowych łączników z prefabrykowaną obudową kominów spalinowych (Fot. 6), dymowych lub wentylacyjnych.
Bez wzmocnień
Jedynie wtedy, gdy budynki są dość duże i na poddaszu przewidziane są wewnętrzne ściany nośne, dochodzące prostopadle do ścian szczytowych i mające na przykład podpierać konstrukcję dachu (Fot. 7 i 8), można zrezygnować ze ich wzmacniania. Wtedy bowiem murowana konstrukcja budynku jest na tyle solidna, że surowe ściany szczytowe są w stanie przetrwać bez awarii do przykrycia domu dachem.
