Dlaczego wieniec stropowy jest ważny dla konstrukcji domu?

13 czerwca 2022

Wieńcami stropowymi nazywane są – połączone ze sobą i będące zwieńczeniem stropów – belki żelbetowe, wykonane na ich obwodzie. Betonuje się je w miejscu oparcia stropów na ścianach nośnych, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Ich obecność w konstrukcji murowanego domu ma bardzo duże znaczenie dla stabilności ścian nośnych i ochrony ich przed pękaniem.

Rola wieńców stropowych dla sztywności ścian domu bywa porównywana z tą, jaką w zrobionych z dębowych klepek beczkach, odgrywają obręcze z metalowych płaskowników, nazywanych bednarkami. Jest w tym może nieco przesady, gdyż wiele domów, wykonanych bez wieńców, stoi bez wyraźnych uszkodzeń, podczas gdy pozbawione stalowych obręczy beczki stałyby się jedynie luźnym stosem klepek, czyli wygiętych, drewnianych deszczułek.

Wieńce stropowe (Fot. 1 i 2) pełnią w budynkach podobną rolę, jak ławy fundamentowe. Dzięki zbrojeniu podłużnemu i odpowiednio dużemu przekrojowi poprzecznemu, oba te elementy usztywniają konstrukcję domu i są w stanie – przynajmniej w sporym stopniu – uchronić jego ściany od uszkodzeń, spowodowanych nierównomiernym osiadaniem gruntu pod fundamentami.

Fot. 1 – Wykonane na obwodzie wieńce są szczególnie ważne w częściowo prefabrykowanych stropach gęstożebrowych, gdyż spinają w całość wszystkie jego elementy, tworząc sztywną tarczę
Fot. 2 – Choć monolityczny strop żelbetowy uważany jest za sztywniejszy niż prefabrykowany, to zrobienie także w nim obwodowych wieńców zwiększa jego nośność i zmniejsza ugięcia

Taka sytuacja może zdarzyć się także wtedy, gdy warunki gruntowe na działce są dobre, co zostało nawet potwierdzone pozytywną opinią geotechniczną. Wystarczy, że w okolicy zmieni się poziom wód gruntowych albo w niedużej odległości od stojącego domu zostanie wybudowana droga szybkiego ruchu lub powstaną głębokie wykopy pod wielopoziomowe garaże apartamentowca, by wywołało to zmianę naprężeń, a więc i odkształceń gruntu pod fundamentami budynku.

Dlatego niezależnie od tego, jaki jest grunt na działce, warto zadbać by piętrowy dom miał poprawnie wykonane wieńce stropowe.

O tym, jakie znaczenie dla stabilności domów mają wieńce stropowe, można się było na przykład przekonać podczas trzęsienia ziemi w Bukareszcie w 1977 roku. Nie przeżyło go wiele solidnych, przedwojennych domów z cegły, podczas gdy budynki nowsze, wykonane w technologii „wielkopłytowej” – przypominającej przecież stawianie domków z kart – oparły się żywiołowi i nawet nie zostały przez niego specjalnie uszkodzone. Stało się tak dlatego, że zgodnie z obowiązującymi przepisami budynki z żelbetowych płyt musiały mieć – ze względu na trudne pod względem sejsmicznym warunki w Rumunii – solidne obwodowe wieńce stropowe. Nie miały ich natomiast budynki ceglane, którym takich wymagań – w momencie ich powstawania – nie stawiano. W dodatku w większości z nich były stropy drewniane, które już ze swej natury nie miały żelbetowych wieńców.

Polska nie należy wprawdzie do krajów zagrożonych dużymi trzęsieniami Ziemi, ale i u nas staranne wykonywanie żelbetowych wieńców stropowych jest działaniem wielce roztropnym. Dotyczy to także domów jednorodzinnych.

Zbrojenie wieńca

Wieńce żelbetowe są najczęściej zbrojone podłużnie, górą i dołem – czterema prętami żebrowanymi lub gładkimi o średnicy 12 mm (Fot. 3 i 4). Łączące je strzemiona, wykonane z prętów o średnicy 4,5-6 mm, są zwykle rozstawione co 33 cm.

Fot. 3 – Standardowe zbrojenie wieńców żelbetowych składa się z czterech prętów o średnicy 12 mm, połączonych ze sobą strzemionami
Fot. 4 – Zbrojenie wieńców przygotowuje się w wytwórni lub na placu budowy, łącząc ze sobą pręty i strzemiona za pomocą drutu wiązałkowego

By wieńce mogły właściwie spełniać swoje funkcje, ich zbrojenie powinno być zakotwione w narożach w taki sposób, by wygięcia końców prętów wewnętrznych dochodziły do zewnętrznych (Rys. 1). Podobnie jest w skrzyżowaniach typu T (Rys. 2).

Rys. 1 – W narożach wieńców wszystkie pręty zbrojenia podłużnego powinny mieć mniej więcej taką samą długość zakotwienia w betonie
Rys. 2 – Także pręty wieńców wewnętrznych muszą być dobrze zakotwione w wieńcach, znajdujących się nad ścianami zewnętrznymi

Taki sposób kotwienia dotyczy oczywiście zarówno prętów górnych, jak i dolnych i nie ma znaczenia, czy są to żelbetowe stropy monolityczne (Fot. 5), czy częściowo prefabrykowane (Fot. 6).

Złe zakotwienie prętów może spowodować, że wieniec w tym miejscu będzie miał zmniejszoną nośność. W niektórych sytuacjach może to skutkować tym, że wieniec nie ochroni ścian domu przed uszkodzeniami.

Fot. 5 – W narożach stropów zbrojenie podłużne wieńców kotwi się przez zagięcie końców prętów lub zastosowanie dodatkowych wkładek w kształcie litery L
Fot. 6 – Górne i dolne pręty podłużnego zbrojenia wieńców można doprowadzić do naroża stropu bez wyginania na końcach, ale trzeba je ze sobą połączyć dodatkowymi wkładkami

Przekrój wieńca

Wieńce stropowe mają szerokość minimum 20 cm. W stropach opartych na zewnętrznych ścianach dwuwarstwowych i nad wewnętrznych nośnych ich szerokość jest zazwyczaj równa grubości muru.

Wysokość wieńców jest często większa niż grubość stropu (Rys. 3a). Dotyczy to zwłaszcza żelbetowych stropów monolitycznych (Fot. 7), które mają zwykle grubość mniejszą od prefabrykowanych. Takie „opuszczone”, o zwiększonej wysokości przekroju wieńce sprawdzają się również w stropach z częściowo prefabrykowanymi belkami i pustakami wypełniającymi (na przykład typu teriva), gdy są one stosowane w budynkach, wznoszonych na niezbyt pewnym gruncie.

Dzięki temu, że końce belek stropowych znajdują się nad dolnymi prętami wieńca i są w nim całkowicie zatopione, przekazywanie obciążeń ze stropu na podpierające go ściany jest bardziej równomierne, a cały budynek sztywniejszy.

Gdy grunt na działce jest stabilny, można wieniec częściowo prefabrykowanego stropu gęstożebrowego zrobić równo z jego grubością (Rys. 3b). Wtedy dolne zbrojenie wieńca jest ułożone na końcach belek stropowych, więc jego nośność i sztywność jest mniejsza niż wtedy, gdy wieniec jest „opuszczony” poniżej dolnej powierzchni stropu.

Rys. 3 – W stropach gęstożebrowych lepsze, bo sztywniejsze są wieńce „opuszczone” poniżej jego belek (A), ale łatwiej jest oprzeć belki na ścianie, a dopiero na nich ułożyć zbrojenie wieńca (B)
Fot. 7 – W stropach monolitycznych wysokość wieńców obwodowych jest zwykle większa od ich grubości, dlatego oprócz większego deskowania od strony zewnętrznej, trzeba zrobić także mniejsze – od środka

Wieńco-belki

Czasem fragment wieńca stropowego jest jednocześnie nadprożem nad oknem lub bramą garażową. Staje się wtedy belką, w której zamocowany jest strop, a jego zbrojenie odbiega od standardowych 4 prętów o średnicy 12 mm – projektuje się go indywidualnie, w zależności od wielkości obciążenia i rozpiętości okna. Takie belki, które pełnią równocześnie rolę wieńca stropowego, projektuje się na przykład nad dużymi oknami (Fot. 8 i 9).

Fot. 8 – Nad dużymi przeszkleniami belki nadprożowe zazwyczaj łączy się w całość z wieńcami stropowymi
Fot. 9 – Nadproża połączone z wieńcami betonuje się przeważnie dwuetapowo – najpierw belki, a potem – oparty na nich strop

Może się także zdarzyć, że wieniec nad narożnymi oknami, niepodzielonymi konstrukcyjnym słupkiem, jest silnie zbrojony górą, gdyż pełni on wtedy rolę dwóch, połączonych ze sobą na końcu belek wspornikowych (Fot. 10 i 11).

Fot. 10 – Gdy okna w narożu domu nie są oddzielone od siebie żelbetowym lub stalowym słupem, rolę wieńca stropowego pełnią dwie – masywne i połączone ze sobą końcami – belki nadprożowe
Fot. 11 – Belki nad stykającymi się ze sobą dużymi oknami narożnymi muszą mieć spory przekrój i być solidnie zazbrojone górą, gdyż są obciążone nie tylko stropem i ścianką kolankową, ale i dachem
Zobacz także
Fot. Ytong Xella
Właściciele domów jednorodzinnych z wykonanymi z betonu komórkowego jednowarstwowymi ścianami Ytong...
Jeśli działka ma spadek, to schody na ścieżkach mogą ułatwić poruszanie się po ogrodzie. Mogą też być jego...
Ten dom miał od początku pecha. Najpierw miał być drewniany, ale zanim przystąpiono do prac wykończeniowych, jego...
Projektując przestrzeń wokół domu, staramy się stworzyć miejsca, które nie tylko będą funkcjonalne, ale także...