Słownik budowlany

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | O | P | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Z | Ż

AGREGAT PRĄDOTWÓRCZY - rezerwowe źródło prądu wykorzystywane zwykle w razie braku lub awarii sieci elektrycznej; urządzenie, w którym prądnica napędzana silnikiem na benzynę lub olej napędowy wytwarza prąd stały lub zmienny.

AKCESORIA DACHOWE - są to m.in.: kominki wentylacyjne i wywietrzniki dachowe, ławy i stopnie kominiarskie, płotki i barierki śniegowe oraz stopery i rozpruwacze śniegu.

AKUMULACYJNOŚĆ CIEPLNA ŚCIAN - dotycząca ścian murowanych i betonowych (ale także żelbetowych stropów) zdolność do magazynowania (akumulowania) ciepła i oddawania go wtedy, gdy pomieszczenie się wychładza; wpływa stabilizująco na temperaturę we wnętrzu domu.

ANEMOSTAT - zakończenie przewodu wentylacji mechanicznej, przez który do pomieszczenia napływa lub jest usuwane powietrze; anemostat składa się z obudowy i części środkowej - "grzybka" (wywiewny) lub "talerzyka" (nawiewny); obrót części środkowej pozwala na regulację wielkości szczeliny, przez którą przepływa powietrze.

ANGOBA - płynna glinka nakładana na dachówkę ceramiczną przed jej wypaleniem; nadaje ona dachówce kolor i połysk oraz chroni ją przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych.

AUTOKLAW - hermetycznie zamykany zbiornik, umożliwiający przeprowadzenie różnych procesów technologicznych w warunkach podwyższonego ciśnienia, temperatury i wilgotności; stosowany na przykład w produkcji bloczków z betonu komórkowego i wapienno-piaskowych lub impregnowania elementów drewnianych.

AUTOMATYKA BUDYNKU - programowany przez domowników system sterowania instalacjami i urządzeniami w budynku - oświetleniem zewnętrznym i wewnętrznym, wentylacją mechaniczną, ogrzewaniem, żaluzjami, roletami, markizami, nawadnianiem ogrodu, alarmem i monitoringiem, bramą wjazdową i garażową, czujkami pożaru i dymu, czujkami gazu itp.

BEDNARKA - stalowy płaskownik kilkumilimetrowej grubości i kilkucentymetrowej szerokości; kiedyś powszechnie używany do zbrojenia zginanych elementów ceglanych, np. nadproży i płyt Kleina, a także do wzmacniania ścian działowych z cegły; jego nazwa pochodzi najpewniej od tego, że takie płaskowniki były używane przez bednarzy na obręcze dębowych beczek.

BELKI STROPOWE - (żebra) główne elementy nośne stropów drewnianych i stalowych oraz monolitycznych (płytowo-żebrowych) i prefabrykowanych stropów żelbetowych; w najbardziej popularnych stropach gęstożebrowych częściowo prefabrykowane belki składają się z przestrzennej kratownicy stalowej i dolnej betonowej stopki.

BIAŁY MONTAŻ - potoczna nazwa końcowego etapu montażu instalacji sanitarnych, polegająca na podłączeniu umywalek, wanien, kabin prysznicowych, sedesów i bidetów do przewodów ciepłej i zimnej wody oraz kanalizacyjnych. Mieszkania i domy od dewelopera zwykle są kupowane bez białego montażu.

BIEG SCHODÓW - jeden ciąg stopni schodowych, biegnący w jednym kierunku; zgodnie z przepisami w domach jednorodzinnych liczba stopni w jednym biegu nie może być większa niż 17, a jego szerokość nie powinna być mniejsza niż 80 cm w świetle poręczy.

BRAMA WJAZDOWA - jej usytuowanie określa projekt zagospodarowania terenu (nie mogą się otwierać na zewnątrz działki); szerokość bramy nie powinna być mniejsza niż 2,4 m; bramy mogą być rozwieralne (dwuskrzydłowe) lub przesuwne oraz otwierane ręcznie lub automatycznie.

CHUDY BETON - stosowany przede wszystkim do wykonywania podłoży (np. pod ławy fundamentowe) słaby beton z małą zawartością cementu (ok. 100 kg na 1 m3, czyli w ilości równej mniej więcej 1/3 tego, co w zwykłym betonie).

COKÓŁ - wystająca ponad teren górna część ścian fundamentowych (lub piwnic), wykończona zazwyczaj innym materiałem niż reszta elewacji - solidniejszym i odporniejszym na uszkodzenia i wilgoć. Na wykończenie cokołów stosuje się klinkier, kamień (naturalny lub jego imitację z betonu), płytki gresowe, a także specjalny tynk mozaikowy. Cokół powinien mieć co najmniej 45-50 cm wysokości i raczej powinien być cofnięty o 2-5 cm w stosunku do reszty ściany. Jeśli jest od niej szerszy, gromadząca się nad nim woda deszczowa może niszczyć ścianę. Jeżeli decydujemy się na cokół wysunięty, to warto jego wystającą krawędź zabezpieczyć pochyłą obróbką z blachy ocynkowanej, lakierowanej lub miedzianej albo okładziną z płytek ceramicznych.

CYRKULACJA CIEPŁEJ WODY - wywołane pompą stałe krążenie ciepłej wody w instalacji, mające na celu utrzymanie jej temperatury - począwszy od zasobnika w kotłowni aż do najdalszej baterii w domu. Dzięki cyrkulacji w każdym miejscu domu uzyskuje się ciepłą wodę natychmiast po otwarciu baterii i nie trzeba na nią czekać, spuszczając zimną wodę do kanalizacji. Cyrkulacja zmniejsza więc zużycie wody, jednak opłacalność instalowania jej w domu jednorodzinnym jest mocno dyskusyjna.

CZERPNIA POWIETRZA - w systemie wentylacji nawiewno-wywiewnej służy do zasysania powietrza z zewnątrz; najczęściej umieszcza się ją na ścianie domu lub na końcu gruntowego wymiennika ciepła - w ogrodzie.

DACH MANSARDOWY - typ dachu, w którym każda z połaci dachowych składa się z dwóch płaszczyzn o różnym kącie nachylenia. Dolna połać ma większy kąt pochylenia, a górna połać - mniejszy. Ten rodzaj dachów jest najbardziej charakterystyczny np. dla kamienic Paryża.

DACH ODWRÓCONY - dach płaski (stropodach) o odwróconym układzie warstw izolacyjnych; w tradycyjnych (i często bardzo zawodnych) rozwiązaniach najpierw układano na stropie ocieplenie, a na nim izolację przeciwwilgociową, zwykle z kilku warstw papy bitumicznej. W odwróconym układzie warstw, bezpośrednio na wyrównanej płycie stropu układa się szczelną izolację przeciwwilgociową z papy termozgrzewalnej, a na niej izolację termiczną z praktycznie nienasiąkliwego polistyrenu ekstrudowanego. Płyty ocieplenia przykrywa się warstwą żwiru, który chroni je przed działaniem słońca i podrywaniem przez wiatr. Istotne jest to, że w tym rozwiązaniu izolacja przeciwwilgociowa nie jest narażona zmiany temperatury, dzięki czemu jest bardzo trwała.

DACHÓWKI - różnie uformowane płytki przeznaczone do krycia stromych dachów; najpopularniejsze są dachówki ceramiczne i cementowe.

DACHÓWKI BITUMICZNE - (zwane też gontem bitumicznym) wykonane są z papy asfaltowej z barwną ziarnistą posypką; składają się z kilku warstw: osnowy z włókna szklanego, powłoki z bitumu i posypki (mineralnej lub z granulatu ceramicznego); produkowane są zwykle w postaci pasów z ozdobnie wyciętymi brzegami; dzięki wycięciom mogą imitować pokrycia z płaskich dachówek lub naturalnych łupków; na dachu układa się je na sztywnym poszyciu.
- Synonyms: GONT BITUMICZNY

DACHÓWKI CEMENTOWE - wyrabia się je z mieszaniny cementu, piasku kwarcowego, wody oraz pigmentów i plastyfikatorów. Powierzchnia dachówek może być wykończona akrylem, który zmniejsza ich nasiąkliwość, ułatwia spływanie wody i daje ciekawsze kolory; trwałość dachówek cementowych ocenia się na ok. 70 lat.

DACHÓWKI CERAMICZNE - podstawowym surowcem do ich wyrobu jest glina. Uformowane dachówki suszy się, a następnie wypala w temperaturze ok. 1000°C; mogą być barwione w masie, pokrywane angobą lub szkliwem; stosowane jest również impregnowanie powierzchni dachówek preparatami silikonowymi, co zmniejsza ich nasiąkliwość; trwałość dachówek ceramicznych ocenia się na ok. 100 lat.

DESKOWANIE - inaczej: szalunek lub forma; może być jednorazowe (z desek i drewnianych stempli) lub powtarzalne, czyli wielokrotnego użytku (z blachy, sklejki wodoodpornej lub tworzyw sztucznych oraz podpór i dźwigarów stalowych); służy do formowania elementów betonowych i żelbetowych (fundamentów, belek, słupów, płyt, stropów itp.).
- Synonyms: SZALUNEK, FORMA

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA - przygotowany przez geotechnika opis warunków gruntowo-wodnych panujących na działce, określonych na podstawie wykonanych wcześniej badań gruntu; podane są w niej parametry geotechniczne gruntu niezbędne do właściwego zaprojektowania fundamentów domu.

DUSZA SCHODÓW - prześwit między biegami schodów dwubiegowych lub pusta przestrzeń w centrum schodów o bardziej rozbudowanym kształcie.

DYLATACJA - (szczelina dylatacyjna); celowo wykonana przerwa w konstrukcji domu (np. w ścianach lub stropach) lub jego elementach wykończeniowych (np. wylewkach lub podkładach betonowych, a także parkietach lub podłogach z płytek ceramicznych), dzięki której zmniejsza się ryzyko pęknięć i zarysowań, wywołanych zmianami temperatury lub wilgotności, a także nierównomiernym osiadaniem poszczególnych części budynku.

ESÓWKA - zwana też holenderką, jeden z najbardziej popularnych modeli dachówki; swoją nazwę zawdzięcza kształtowi zbliżonemu do litery S.

FARTUCH RYNNOWY - obróbka blacharska dolnej części okapu tak ukształtowana, by kierować bezpośrednio do rynny wodę spływającą z dachu po pokryciu dachowym (także ewentualne przecieki zatrzymane na membranie dachowej).

FOLIE WSTĘPNEGO KRYCIA - patrz: membrany dachowe

FUNDAMENTY - elementy konstrukcyjne, na których posadowiony jest każdy dom. Od ich sztywności, wytrzymałości i trwałości zależą bezpieczeństwo i stabilność każdego budynku; mogą być one bezpośrednie, gdy swoją podstawą spoczywają bezpośrednio na gruncie nośnym (np. ławy, stopy, płyty), lub – rzadziej stosowane w domach jednorodzinnych - pośrednie (np. pale lub studnie), które obciążenia na grunt przekazują w sposób pośredni, na głębiej położone warstwy nośnego gruntu lub przez boczne tarcie.

GLAZURA - (po krakowsku - fliz); szkliwione pytki ceramiczne stosowane jako okładzina ścian w łazienkach i kuchniach; nie można ich układać na zewnątrz budynków, ani na podłogach.

GRUNT NASYPOWY - grunty usypane przez człowieka, na przykład wysypiska, zwałowiska, budowle ziemne; można na nich wznosić budynki, ale dopiero po dokładnym sprawdzeniu, że są stabilne i odpowiednio zagęszczone.

GRUNT NIESPOISTY - (sypki) - grunt, który w stanie suchym rozsypuje się w ręku, np. piaski, żwiry, pospółki; gdy już w kilka minut po ulewie na działce jest sucho, można być pewnym, że są na niej grunty niespoiste.

GRUNT NIEWYSADZINOWY - grunt, który po zamarznięciu nie zwiększa swojej objętości, dzięki czemu budowane na nich domy są bezpieczne, nawet gdy mają płytko fundamenty; takimi gruntami są piaski, żwiry i ich mieszaniny, czyli pospółki

GRUNT ORGANICZNY - grunty z co najmniej 20% zawartością części organicznych; najczęściej spotykane, to torfy i namuły; nie nadają się do bezpośredniego stawiania na nich budynków.

GRUNT WYSADZINOWY - grunt, który - jeśli jest wilgotny - zamarzając zwiększa swoją objętość (wysadziny mrozowe), co może być groźne dla stojących na nim budynków; taki gruntami są gliny, piaski gliniaste i iły; gdy po deszczu na działce długo stoi woda, grunt na niej jest z pewnością wysadzinowy.

HYDROFOR - współpracujący z pompą zamknięty zbiornik stalowy, w którego dolnej części gromadzona jest woda pod ciśnieniem, a nad nią sprężone powietrze; służy do zasilania w wodę domu (także na wyższych kondygnacjach), gdy ciśnienie w sieci wodociągowej jest zbyt niskie albo woda czerpana jest z własnej studni.

IMPREGNAT DO DREWNA - zabezpiecza drewno przed niszczącym działaniem wilgoci, promieniowania UV oraz przed mikroorganizmami (grzybami, glonami, porostami); może też pełnić funkcję dekoracyjną.

IZOLACJA PODŁOGI NA GRUNCIE - termiczna i przeciwwilgociowa izolacja podłogi parteru w budynkach niepodpiwniczonych. Przeciwwilgociową izolację podłogi na gruncie trzeba szczelnie połączyć z poziomą izolacją ścian fundamentowych (najlepiej w jednym poziomie). Mimo, że w przepisach budowlanych rola ocieplenia tej podłogi nie jest doceniana, warto ze względów ekonomicznych zrobić ją jak najgrubszą.

IZOLACJA POZIOMA ŚCIAN - najważniejsza izolacja w domu, gdyż bardzo trudno ją naprawić. Układa się ją na ścianach fundamentowych w taki sposób, by można ją było połączyć z izolacją podłogi parteru. W klasycznym wydaniu składa się z dwóch warstw papy ułożonej na lepiku, w nowocześniejszym - z grubej papy termozgrzewalnej ułożonej na zagruntowanej lepikiem ścianie.

IZOLACJA PRZECIWWODNA - izolacja, która chroni budynek nie tylko przed wilgocią gruntową, ale też wodą działającą pod ciśnieniem; wykonuje się ją z kilku warstw papy termozgrzewalnej lub specjalnych folii z tworzywa sztucznego; zwykle jest ona dodatkowo chroniona przed uszkodzeniami mechanicznymi (np. podczas zasypywania fundamentów) murowaną ścianką dociskową lub osłoną z folii tłoczonych.

JASTRYCH - wylewka; bezspoinowy podkład podłogowy układany bezpośrednio pod posadzkę.

JĘTKI - elementy konstrukcyjne więźb dachowych krokwiowo-jętkowych; poziome belki rozpierające każdą parę krokwi mniej więcej w połowie ich długości; dzięki jętkom więźby krokwiowo-jętkowe mogą mieć prawie dwa razy większą rozpiętość niż krokwiowe.

KALENICA - górna, pozioma krawędź (grzbiet) dachu w miejscu połączenia dwóch przyległych do siebie połaci

KANALIZACJA BYTOWA - odprowadza się do niej z budynku tylko ścieki bytowe i gospodarcze.

KANALIZACJA DESZCZOWA - odprowadza się do niej wodę z dachu i drenażu; jeśli w okolicy jest tylko kanalizacja bytowo-gospodarcza, deszczówkę i wodę z drenażu odprowadza się do pobliskich wód powierzchniowych lub kanału melioracyjnego (za zgodą właściciela) albo rozsączkowuje do gruntu na działce.

KANALIZACJA OGÓLNOSPŁAWNA - jeśli jest w pobliżu działki, wszystkie ścieki z budynku oraz deszczówkę odprowadza się do niej jednym przykanalikiem (przewodem łączącym studzienkę na terenie posesji z siecią kanalizacyjną pod ulicą).

KAPINOS - takie wykończenie wystającej krawędzi parapetu albo obróbki blacharskiej ściany lub dachu, że spływająca z nich woda skapuje pionowo, a nie podcieka, powodując zawilgocenie elewacji; kapinos robi się też w parapetach okiennych i blatach kuchennych przez wycięcie w nich od spodu rowka wzdłuż ich wystającego brzegu.

KLAMRA BURZOWA - specjalna klamra zabezpieczająca dachówki przed zsunięciem i poderwaniem przez wiatr; klamra burzowa podtrzymuje dachówki w ich dolnej części.

KLAWISZOWANIE STROPU - niezależne od siebie ugięcia poszczególnych żeber (belek) częściowo prefabrykowanego stropu gęstożebrowego; objawem klawiszowania są rysy wzdłuż belek stropowych.

KLESZCZE - poziome elementy więźby płatwowo-kleszczowej; składają się z pary belek, które łączą krokwie główne z górnymi płatwiami ściany stolcowej.

KOMINKI OTWARTE - tradycyjne kominki z otwartą komorą spalania; mogą ogrzewać tylko to pomieszczenie, w którym się znajdują, są jednak mało wydajne, bo tylko 10-15% energii powstającej podczas spalania pozostaje w pomieszczeniu - reszta ucieka przez komin.

KOTŁY DWUFUNKCYJNE - urządzenia grzewcze przystosowane zarówno do ogrzewania domu, jak i podgrzewania wody; zimą obowiązuje w nich "priorytet ciepłej wody", to znaczy, że gdy jest taka potrzeba, najpierw podgrzewają wodę, a dopiero potem wracają do ogrzewania domu; nowsze modele są wyposażone w mały zasobnik, co poprawia komfort korzystania z ciepłej wody

KOTŁY JEDNOFUNKCYJNE - ich zadaniem jest dostarczyć ciepło, które dzięki odpowiedniej instalacji będzie wykorzystywane do centralnego ogrzewania zarówno domu, jak i wody; współpracują z zasobnikiem ciepłej wody; w przeciwieństwie do kotłów dwufunkcyjnych nadają się do zasilania ogrzewania podłogowego.

KOTŁY KONDENSACYJNE - zachodzi w nich zjawisko kondensacji, czyli wykraplania się pary wodnej zawartej w spalinach; dzięki temu zyskują dodatkowe ilości ciepła, które w kotłach konwencjonalnych są tracone wraz ze spalinami; mają zamkniętą i odporną na korozję komorę spalania; dostępne są zarówno w wersji wiszącej, jak i stojącej, a także jako jedno- i dwufunkcyjne oraz jednofunkcyjne z wbudowanym zasobnikiem ciepłej wody.

LUKARNA - "domek" z własnym daszkiem, wmontowany w połać dachową, w którym znajduje się okno doświetlające poddasze; ważny element architektoniczny dachów stromych; do czasu pojawienia się okien połaciowych jedyny sposób na doświetlenie pomieszczeń pod dachem (jeśli nie liczyć okien w ścianach szczytowych).

ŁATY I KONTRŁATY - drewniane łaty (listwy) tworzące ruszt, na którym układa się pokrycie, np. dachówkę ceramiczną czy cementową lub blachodachówkę. Przekrój łat zależy przede wszystkim od rozstawu krokwi, natomiast ich rozstaw - od rodzaju pokrycia. By woda opadowa, która może przecieknąć przez dachówki, nie zbierała się wzdłuż łat i nie powodowała ich butwienia, najpierw przybija się równolegle do krokwi kontrłaty, a dopiero do nich mocuje się łaty. Przez szczeliny pomiędzy łatami i wstępnym kryciem dachu woda może bez przeszkód spływać z połaci dachowych w kierunku okapu i rynien.

MADY - grunty powstające na terenach zalewanych podczas powodzi; mogą zawierać części roślinne; nie nadają się do celów budowlanych.

MEMBRANY DACHOWE - wysokoparoprzepuszczalne folie dachowe, zwane ze względu na rolę, jaką pełnią w dachu - foliami wstępnego krycia; chronią konstrukcję dachu i izolację cieplną przed zawilgoceniem wodą z opadów, przeciekającą pod pokrycie dachowe; jednocześnie membrany dachowe nie stanowią bariery dla pary wodnej przenikającej z wnętrza domu do wełny mineralnej, dzięki czemu nie dochodzi do jej wykraplania się w dachu i zawilgacania izolacji termicznej.

MONOLITYCZNE KONSTRUKCJE - betonowe lub żelbetowe konstrukcje np. ścian, słupów i stropów, wykonywane bezpośrednio na placu budowy w specjalnych formach (deskowaniach) jako jedna całość (bez połączeń).

MOSTEK AKUSTYCZNY - miejsce w ścianie lub stropie, którym dźwięki powietrzne lub uderzeniowe (mechaniczne), przedostają się z jednego pomieszczenia do drugiego; takie złe pod względem wykonawczym miejsca mogą być spowodowane błędami projektowymi lub wykonawczymi, mogą być też wynikiem uszkodzenia konstrukcji domu, na przykład pękania ścian na skutek nadmiernych ugięć stropu lub nierównomiernego osiadania fundamentów budynku.

MOSTEK CIEPLNY - zobacz: mostek termiczny.

MOSTEK TERMICZNY - (zwany również mostkiem cieplnym) fragment przegrody zewnętrznej budynku, na przykład ściany, dachu lub fundamentów domu, przez który ciepło ucieka szybciej niż w innych jej miejscach. Mostki mogą być liniowe lub punktowe i mieć charakter konstrukcyjny (niejednorodność przegrody na przykład z powodu umieszczenia w ścianie lub dachu okien) lub wynikający z geometrii budynku (na przykład narożniki ścian). Miejsca występowania mostków termicznych najłatwiej można ustalić za pomocą zdjęć termowizyjnych. Choć całkowicie wyeliminować się ich nie da, warto dołożyć starań, żeby spowodowane przez mostki straty ciepła były jak najmniejsze.

MURŁATA - drewniana belka, zwykle o przekroju kwatratowym, której zadaniem jest przenoszenie obciążeń z dachu stromego na ściany budynku; jest ona układana na wieńcu stropu najwyższej kondygnacji lub - obecnie częściej - na odpowiednio usztywnionej ścianie kolankowej; do wieńca lub ściany jest ona zamocowana stalowymi kotwami, wypuszczonymi z wieńca stropowego lub dachowego - wykonanego na ścianie kolankowej.

NADPROŻE - belka będąca przekryciem (sklepieniem) otworu okiennego lub drzwiowego w ścianie, zwykle żelbetowa (rzadziej drewniana, stalowa lub murowana z cegieł); nadproże obciążone jest przeważnie nie tylko znajdującą się nad nim ścianą, lecz także fragmentem stropu wyższej kondygnacji lub konstrukcji dachu

NAROŻNIK ŚCIAN - może być wypukły lub wklęsły. Ściany w narożnikach łączy się przez przemurowanie (przewiązanie murarskie) elementów jednej ściany (bloczków, pustaków lub cegieł) na przemian z elementami drugiej. Od narożników rozpoczyna się wznoszenie ścian.

NAWADNIANIE AUTOMATYCZNE - instalacja umożliwiająca podlewanie ogrodu bez udziału domowników; jest to zasilana z wodociągu lub własnej studni np. głębinowej sieć ukrytych pod ziemią przewodów, którymi woda płynie do zraszaczy i linii kroplujących. Jest ona uruchamiana automatycznie (nie włącza się w czasie opadów deszczu i jakiś czas po ich zakończeniu), a najlepszą porą na podlewanie są wczesne godziny poranne.

OBLICÓWKA DREWNIANA - rodzaj elewacji układanej na sucho; ma zastosowanie przy ocieplaniu ścian domu metodą lekką suchą; oblicówkę wykonuje się ze struganych desek, zwanych szalówką, o grubości co najmniej 20 mm.

OBLICÓWKI - zewnętrzne okładziny ścienne, montowane na sucho na elewacjach - bez użycia zaprawy; to przede wszystkim siding winylowy lub szalunek drewniany; mniej popularną suchą okładziną są płytki betonowe albo ceramiczne, montowane na specjalnym ruszcie; mają zastosowanie w ocieplaniu ścian metodą lekką suchą.

OCZEP - w budownictwie drewnianym - pozioma belka, zamykająca od góry (wieńcząca) konstrukcję ściany; opierają się na niej belki stropowe lub krokwie dachowe.

OCZYSZCZALNIE PRZYDOMOWE - sposób utylizacji ścieków na nieskanalizowanym terenie; oczyszczalnia składa się z osadnika gnilnego, który podczyszcza ścieki oraz układu urządzeń doczyszczających, dobieranych do konkretnych warunków gruntowo-wodnych, czyli przepuszczalności gruntu, poziomu wód gruntowych oraz wielkości działki; zależnie od tych warunków buduje się drenaż rozsączający, złoże biologiczne, filtr piaskowy lub bioreaktor z osadem czynnym i ewentualnie studnię chłonną.

OGRZEWANIE PODŁOGOWE - najpopularniejszy rodzaj ogrzewania płaszczyznowego; może być elektryczne lub wodne. Ogrzewanie wodne - bardziej popularne - jest droższe inwestycyjnie, ale tańsze w eksploatacji. Jest często instalowane w połączeniu z grzejnikami (na parterze - ogrzewanie podłogowe, na piętrze - grzejniki); można jednak stosować je również jako podstawowy system grzewczy w całym domu (także w sypialniach). Świetnie współpracuje z kotłami kondensacyjnymi i pompami ciepła. Jest ekonomiczne i wygodne w stosowaniu oraz zapewnia korzystny rozkład temperatury w pomieszczeniu. Ma dużą bezwładność cieplną, co może być wadą przy szybkich zmianach pogody, gdyż powoli się nagrzewa i stygnie.

OGRZEWANIE SUFITOWE - rodzaj ogrzewania płaszczyznowego instalowanego na suficie (pod stropem); ma podobne zalety jak podłogowe, ale jest od niego dużo mniej popularne. Nie należy go mylić z promiennikami instalowanymi nad stanowiskami pracy w halach zakładów przemysłowych

OGRZEWANIE ŚCIENNE - rodzaj ogrzewania płaszczyznowego; rzadko stosowany w domach jednorodzinnych; elementy grzejne rozprowadzone są na ścianach (lub w ścianach), a ciepło z nich jest wypromieniowywane do ogrzewanego pomieszczenia.

OKNA DREWNIANE - do produkcji okien drewnianych najczęściej używa się klejonego drewna sosnowego; powinno być dobrej jakości, bez sęków, ubytków i przeżywiczeń; są zazwyczaj droższe od plastikowych; plusem okien drewnianych jest duża sztywność i izolacyjność termiczna profili oraz niewydzielanie toksycznych gazów podczas pożaru; minusem jest konieczność okresowej konserwacji.

OŚCIEŻE - pozostawiony w ścianie i przesklepiony nadprożem otwór na okno lub drzwi; w ścianach trójwarstwowych warto by otwór w warstwie elewacyjnej był z boków i od góry nieco mniejszy niż w nośnej, dzięki czemu powstanie węgarek, osłaniający od zewnątrz okno lub drzwi.

PARKIET - układa się go z łączonych na pióro (wypust) i wpust deszczułek (klepek), wykonanych z twardych odmian drewna krajowego (np. dąb, buk, klon, jesion) lub egzotycznego (np. badi, iroko, teak, wenge, tatajuba); wykańcza się go najczęściej przez lakierowanie lub olejowanie; może być wielokrotnie odnawiany przez cyklinowanie lub szlifowanie.

PAROIZOLACJA - (inaczej: folia paroszczelna lub paroizolacyjna); najczęściej polietylenowa folia opóźniająca przepływ pary wodnej; chroni ocieplenie i konstrukcję dachu (a także ściany i stropy domu budowanego w technologii lekkiego szkieletu drewnianego) przed zawilgoceniem parą wodną, pochodzącą w wnętrza domu.

PODCIĄG - drewniana, stalowa lub żelbetowa belka, stanowiąca podparcie dla stropu; zastępuje ścianę nośną; może opierać się na ścianach domu lub być podparta słupami, na przykład wewnątrz domu.

PODEST - patrz: spocznik schodów

PODŁOGA - wierzchnie wykończenie stropu; zwykle składa się z posadzki, wylewki betonowej oraz izolacji akustycznej, a czasem także - przeciwwilgociowej.

PODŁOGA PŁYWAJĄCA - ponieważ stosowane w budownictwie jednorodzinnym stropy żelbetowe nie zapewniają wystarczającej izolacyjności akustycznej, warto układać na nich podłogi pływające, w których ułożone na warstwie izolacji akustycznej wylewka i posadzka nie dotykają do ścian nośnych i działowych (są od nich oddylatowane), dzięki czemu dźwięki materiałowe (uderzeniowe) nie są przenoszone na konstrukcję budynku.

PODŁOGA Z DESEK NA LEGARACH - tradycyjna podłoga z desek łączonych na wpust i wypust, mocowanych do drewnianych legarów; wykonuje się je zwykle z drewna drzew iglastych; nie są szersze niż 12-14 cm; grubość desek powinna być tym większa, im większe są odległości między legarami i przewidywane obciążenie podłogi.

PODWALINA - w budownictwie drewnianym - pozioma belka, spoczywająca na ścianie fundamentowej (podmurówce), na której opiera się konstrukcja ściany.

POMPA DO WODY - urządzenie składające się z pompy i silnika, zwykle elektrycznego; mogą być samozasysające - gdy lustro wody znajduje się nie głębiej niż 7 m. poniżej poziomu terenu, zanurzeniowe (zatapialne) - do czerpania wody ze studni z betonowych kręgów oraz głębinowe - za pomocą których można czerpać wodę z dowolnej głębokości, nawet kilkudziesięciu metrów poniżej terenu.

POSADZKA - wykończeniowa (wierzchnia) warstwa podłogi, wykonana z gresu, terakoty, parkietu, desek, paneli lub wykładziny; w języku potocznym posadzka często jest nazywana podłogą.

POSADZKI KAMIENNE - płytki z naturalnego kamienia to szlachetne i trwałe wykończenie podłogi, pod warunkiem, że jego rodzaj zostanie właściwie dobrany; na pewno sprawdzi się twardy i trudno ścieralny granit, bazalt i twardy piaskowiec, nie nadaje się natomiast marmur, który jest miękki i nieodporny na zabrudzenia. Posadzki kamienne nie powinny być polerowane, gdyż są bardzo śliskie (zwłaszcza mokre).

POSPÓŁKA - grunt będący mieszaniną piasku i żwiru.

PRZYŁĄCZE WODY - przewód doprowadzający wodę, łączący sieć wodociągową z domem, a dokładniej z pomieszczeniem, w którym będzie zainstalowany licznik wody (wodomierz); układa się go poniżej strefy przemarzania gruntu, zwykle 1,2-1,5 m poniżej poziomu terenu.

REKUPERATOR - popularna nazwa centrali wentylacyjnych, które mają wmontowany wymiennik ciepła, służący do odzyskiwania ciepła traconego przez wentylację; stosuje się je tylko w systemach wentylacji nawiewno-wywiewnej.

RELAKSACJA - mówiąc bardzo technicznie: jest to płynięcie materiału, czyli zjawisko polegające na spadku w nim naprężenia w czasie przy stałym odkształceniu; odnosząc to do stalowego ściągu – jeśli naciągniemy go z jakąś siłą, to po pewnym czasie jej wartość będzie mniejsza, chociaż sam ściąg się wcale nie wydłużył. By przybliżyć charakter tego zjawiska humanistom dodajmy, że w psychologii relaksacją określa się wchodzenie w stan relaksu (coś bardzo podobnego dzieje się też z naciągniętym prętem).

ROLETY ZEWNĘTRZNE - stosowane w oknach i drzwiach balkonowych; opuszczone - chronią dom przed stratami ciepła zimą i przed nagrzewaniem - latem; zmniejszają też hałas docierający z zewnątrz; wykonane są z aluminium, PVC, stali lub drewna; mogą mieć napęd ręczny lub elektryczny; ten ostatni może być połączony ze sterownikiem czasowym lub np. czujnikiem światła.

RYZALIT - wystający z elewacji fragment domu, prowadzony od fundamentów aż po dach; jest w przekroju poziomym najczęściej prostokątny lub półokrągły (często jest mylnie nazywany "wykuszem").

SCHODY - umożliwiają komunikację pomiędzy kondygnacjami budynku; czasem pełnią także rolę dekoracyjną; składają się ze stopni tworzących bieg oraz spoczników, zwanych też podestami; ze względu na ukształtowanie mogą być proste jedno- i dwubiegowe, zabiegowe, wachlarzowe i kręcone (spiralne).

SPOCZNIK - inaczej podest; pozioma część schodów łącząca dwa biegi; w domach jednorodzinnych minimalna szerokość spocznika (i biegu) to 80 cm.

STROPY - są elementem konstrukcyjnym dzielącym budynek na kondygnacje. Ich wierzch wykończony jest podłogą, a spód - sufitem. Stropy, oprócz własnego ciężaru, muszą unieść także ściany działowe, meble i urządzenia oraz mieszkańców i ich gości. Z tego względu muszą być nie tylko odpowiednio wytrzymałe, ale i sztywne (nie mogą się zbytnio uginać i drgać). Stropy projektuje lub dobiera konstruktor, więc w trakcie budowy ich parametry może zmieniać tylko osoba z odpowiednimi uprawnieniami (zastosowanie innego niż w projekcie rodzaju stropu należy odnotować w dzienniku budowy). Oprócz przenoszenia obciążeń na ściany nośne, stropy mają duży wpływ na sztywność całego budynku. W murowanych domach jednorodzinnych stosuje się przeważnie stropy żelbetowe, rzadziej - strunobetonowe. Z żelbetowych najczęściej stosowane są stropy częściowo prefabrykowane z belkami kratownicowymi i pustakami oraz monolityczne - wykonane na pełnym deskowaniu.

STROPY GĘSTOŻEBROWE - stropy z gęsto rozstawionymi żebrami nośnymi (od 30 do 120 cm), pracujące w jednym kierunku, czyli podparte na dwóch przeciwległych krawędziach ścianami lub belkami; mogą być żelbetowe, drewniane lub stalowe; najpopularniejsze tego rodzaju stropy w domach jednorodzinnych to częściowo prefabrykowane typu teriva, Akermana, kanałowe i typu filigran.

STROPY KANAŁOWE - prefabrykowane płyty z podłużnymi otworami (kanałami); kiedyś były bardzo popularne, stosowano je powszechnie w budynkach z wielkiej płyty. Ze względu na ich duży ciężar do montażu niezbędny jest dźwig; najlepiej jeśli odbywa się on bezpośrednio z samochodu, który przywiózł płyty na budowę ("montaż z kół"). Stropy te nie wymagają deskowania, ani podpór montażowych, układa się je bardzo szybko i mogą być od razu obciążane.

STROPY MONOLITYCZNE - mogą być płytowe lub płytowo-żebrowe; wykonuje się je w całości na pełnym deskowaniu; ich grubość i zbrojenie projektuje konstruktor. Dzięki coraz większej dostępności inwentaryzowanych deskowań oraz możliwości zamówienia betonu i odpowiednio ukształtowanego zbrojenia w wyspecjalizowanych wytwórniach, stropy te znów spotyka się na małych budowach.

SUCHY TYNK - sposób wykończenia ścian i sufitów za pomocą płyt gipsowo-kartonowych, przyklejanych do nich na gipsowe placki lub przykręcanych do metalowego rusztu. Rozwiązanie stosunkowo drogie, ale przyspiesza prace wykończeniowe i jest "suche", czyli jego zastosowanie nie wiąże się z zawilgoceniem wnętrz; świetnie sprawdza się przy modernizacji lub remoncie domu.

SZCZELNY BETON - specjalnie zaprojektowany wodoodporny beton, z odpowiednio dobranym kruszywem i z precyzyjnie określonym stosunkiem ilości cementu do wody, dzięki czemu charakteryzuje się dużą szczelnością i jest odporny na zawilgocenia i zarysowania. Stosowany zwłaszcza do wykonania konstrukcji narażonych na długotrwałe działanie wody i wilgoci np. gruntowej. Wykonane z niego piwnice ("biała wanna") nie wymagają stosowania izolacji przeciwwodnych i przeciwwilgociowych.

SZTABLATURA - bardzo wysokiej jakości gładź gipsowa stosowana dla nadania gładkości tynkom cementowo-wapiennym; układa się ją stalową pacą w warstwie około 2 mm, starannie wyrównując powierzchnie ścian i sufitów; ostateczny efekt bardzo równej i gładkiej powierzchni, bez porów, uzyskuje się przez cyklinowanie i szlifowanie.

SZTYWNE POSZYCIE - deski, sklejka lub płyty wiórowe przybite do wierzchu krokwi dachowych, belek stropowych lub - od zewnątrz - do słupów i belek ścian budynków wznoszonych w technologii lekkiego szkieletu drewnianego. W stropach i ścianach, ale także w dachach, poszycie pełni funkcję konstrukcyjną (nośną i usztywniającą).

SZYBER - rodzaj przepustnicy lub zasuwy na wlocie do komina; służy do regulacji ciągu w kominie, do którego podłączony jest kominek (lub piec), pobierający powietrze do spalania z pomieszczenia; w kominkach i piecach, w których powietrze dostarczane jest bezpośrednio do komory spalania, szybkość spalania regulowana jest w inny sposób i nie stosuje się wtedy szybra.

ŚCIANY DWUWARSTWOWE - w tym rozwiązaniu funkcje ściany zewnętrznej zostały rozdzielone: za przenoszenie obciążeń i sztywność budynku odpowiada wewnętrzny mur wykonany z konstrukcyjnych materiałów ściennych, a za izolacyjność termiczną - warstwa zewnętrzna wykonana z lekkich materiałów izolacyjnych, takich jak płyty ze styropianu lub wełny mineralnej. Najczęściej ocieplenie takich ścian wykonuje się metodą lekką mokrą (zwaną obecnie z angielskiego ETICS, a wcześniej - BSO, czyli Bezspoinowy System Ociepleń). W metodzie tej materiał izolacyjny jest od zewnątrz osłonięty tynkiem cienkowarstwowym ułożonym na warstwie zaprawy z siatką zbrojącą. Ocieplenie ścian dwuwarstwowych można też ułożyć metodą lekką suchą, w której materiał izolacyjny układa się pomiędzy elementami zamocowanego do warstwy nośnej rusztu i osłania różnego rodzaju oblicówkami, na przykład z drewna, plastiku lub betonu.

ŚCIANY DZIAŁOWE - ich podstawowa funkcja to podział wnętrza domu na mniejsze pomieszczenia; wymaga się od nich przede wszystkim izolacji optycznej i akustycznej. Ponieważ nie pełnią roli konstrukcyjnej, mają mniejszą grubość niż ściany nośne. W technologii murowej ze ścianami nośnymi połączone są przez przemurowanie na tzw. strzępia lub systemowymi kotwami metalowymi. Wykonuje się je też jako szkieletowe z płyt gipsowo-kartonowych.

ŚCIANY JEDNOWARSTWOWE - ten rodzaj ścian ma w budownictwie największą tradycję. Kiedyś były one wykonywane przede wszystkim z cegły. Było tak do czasu zwiększenia wymagań co do izolacyjności przegród zewnętrznych; by je spełnić pełne ściany z cegły musiałyby być bardzo grube, co było oczywiście nieracjonalne. Dopiero pojawienie się nowych materiałów ściennych o dobrych właściwościach nie tylko konstrukcyjnych, ale i izolacyjnych - przede wszystkim bloczków z betonu komórkowego i pustaków z ceramiki poryzowanej - sprawiło, że ten rodzaj ścian stał się znowu pełnoprawnym rozwiązaniem w budownictwie murowanym. Niewątpliwymi zaletami ścian jednowarstwowych jest szybkość budowania oraz możliwość pełnej kontroli jakości wykonania, gdyż przed otynkowaniem można ją obejrzeć z obu stron.

ŚCIANY KOLANKOWE - niepełnej wysokości ściany zewnętrzne, murowane na stropie ostatniej pełnej kondygnacji, które wykonuje się dla powiększenia powierzchni użytkowej pomieszczeń na poddaszu; są przedłużeniem podłużnych ścian domu i opiera się na nich konstrukcja dachu stromego; żeby ściany kolankowe nie wywróciły się pod wpływem rozporu dachu, powinny być wzmocnione słupkami żelbetowymi, zakotwionymi w wieńcach stropowych; na ścianie kolankowej wykonuje się wieniec dachowy, w którym zatapia się kotwy do mocowania murłaty; kiedyś ścian kolankowych nie robiono zbyt wysokich (nie sięgały kolan, stąd ich nazwa), teraz zdarza się, że mają nawet więcej niż 1,5 m wysokości.

ŚCIANY NOŚNE - bardzo ważny element konstrukcji domu; odpowiadają zarówno za bezpieczne przeniesienie na fundamenty wszystkich obciążeń występujących w budynku, jak i za jego sztywność. Ściany zewnętrzne izolują budynek termicznie i akustycznie oraz chronią jego mieszkańców przed wzrokiem postronnych i zakusami intruzów.

ŚCIANY STOLCOWE - pośrednie podpory więźby płatwiowo-kleszczowej, składające się ze słupów (stolców) oraz opartych na nich płatwi górnych, których rozpiętość jest zmniejszona, dzięki zastosowaniu zastrzałów zwanych mieczami. Słupy w ścianach stolcowych często stoją na ułożonych na żelbetowym stropie płatwiach dolnych.

ŚCIANY SZCZYTOWE - zwykle mają kształt trójkąta; zamykają z obu stron przestrzeń po prostym dachem dwuspadowym. Powinny być odpowiednio wzmocnione, gdyż ze względu na swoją wysokość i zwykle osłabienie otworami okiennymi, są narażone na wywrócenie przez wiatr, szczególnie w czasie budowy.

ŚCIANY TRÓJWARSTWOWE - pomysł na ten rodzaj ścian zrodził się z chęci zwiększenia izolacyjności termicznej ścian z cegły; wykorzystano w tym celu właściwości izolacyjne powietrza zamkniętego pomiędzy dwiema przegrodami i zamiast wykonywać pełną ścianę, wymurowano z cegieł dwie, odsunięte od siebie na kilka centymetrów i połączone ze sobą łącznikami. Zewnętrzna, zwana elewacyjną, była stosunkowa cienka, natomiast grubsza wewnętrzna - odpowiadała za przenoszenie obciążeń w budynku. Z czasem szczelinę powietrzną zaczęto wypełniać różnymi materiałami izolacyjnymi. Współczesne ściany trójwarstwowe mają na tyle grubą środkową warstwę ocieplającą, że ich izolacyjność jest podobna jak innych rodzajów ścian. Są bardzo trwałe i odporne na uszkodzenia, szczególnie wtedy, gdy ich warstwa elewacyjna wykonana jest z cegły klinkierowej.

ŚCIANY WEWNĘTRZNE NOŚNE - pełnią przede wszystkim rolę konstrukcyjną. Stosuje się je wówczas, gdy wymiary budynku są na tyle duże, że typowych stropów nie da się oprzeć tylko na ścianach zewnętrznych; można je zastąpić belkami (podciągami) opartymi na słupach.

ŚCIANY ZEWNĘTRZNE - pełnią zarówno rolę konstrukcyjną, jak i izolacyjną; mogą być wykonane w różnych technologiach murowanych i drewnianych oraz różnie wykończone. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ich współczynnik przenikania ciepła U nie powinien być większy niż 0,25 W/(m²K).

TYNKI CEMENTOWO-WAPIENNE - ich spoiwem jest cement i wapno. Jest to tradycyjny sposób wykańczania ścian i sufitów; nadają się do stosowania zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Nakłada się je w trzech warstwach: obrzutka, narzut i gładź; ich całkowita grubość to około 15 mm; obecnie najczęściej wykonuje się je z gotowych mieszanek. Są bardziej odporne na uszkodzenia niż tynki gipsowe, które je coraz częściej zastępują.

TYNKI CIENKOWARSTWOWE - nakłada się je na płyty styropianu lub wełny mineralnej, gdy wznosi się ścianę dwuwarstwową albo dociepla istniejący dom metodą lekką mokrą. Takimi tynkami można również wykańczać bardzo gładkie ściany jednowarstwowe oraz stosować je na tradycyjne tynki cementowo-wapienne zamiast gładzi. Tynki cienkowarstwowe mogą być mineralne, akrylowe, silikonowe oraz silikatowe.

TYNKI GIPSOWE - coraz częściej zastępują tradycyjne tynki cementowo-wapienne, od których są łatwiejsze w stosowaniu (nakłada się je w jednej warstwie o grubości około 10 mm ręcznie lub maszynowo); szybciej też od nich wiążą. Można je jednak stosować jedynie we wnętrzach domu; łatwo je uszkodzić, ale ich naprawa nie skomplikowana.

TYNKI WAPIENNE - ich spoiwem jest wapno; kiedyś były powszechnie stosowane, ale zostały całkowicie zastąpione przez tynki cementowo-wapienne i gipsowe.

UZDATNIANIE WODY - poprawianie jakości oraz smaku i zapachu wody przez usunięcie z niej zanieczyszczeń mechanicznych i związków chemicznych, także tych, które mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka. Służą do tego różnego rodzaju filtry mechaniczne i biologiczne. Uzdatniania wymaga zwykle woda z własnej studni, także głębinowej.

VERTICALE - żaluzje pionowe; rodzaj wewnętrznej osłony okiennej składający się z pionowych lameli wykonanych z tkanin, aluminium lub PVC; lamele można obracać wzdłuż pionowej osi, regulując ilość światła wpadającego do pomieszczenia lub przesunąć na bok, odsłaniając okno.

WENTYLACJA NATURALNA - zwana też niezbyt fortunnie grawitacyjną (bo z grawitacją mamy do czynienia zawsze, a wentylacja naturalna działa jedynie przez część roku). Działa dzięki różnicy gęstości powietrza zimnego (na zewnątrz domu) i ciepłego (znajdującego się w jego wnętrzu). Powietrze z zewnątrz napływające do pomieszczeń przez nieszczelności okien lub nawiewniki montowane w oknach lub w ścianach, po ogrzaniu i wymieszaniu z powietrzem już znajdującym się we wnętrzu domu jest usuwane wraz z zanieczyszczeniami i parą wodną przez kratki wentylacyjne podłączone do kanałów wentylacyjnych.

WĘGARKI - zewnętrzne fragmenty muru zmniejszające o kilka centymetrów z boków i od góry otwór okienny lub drzwiowy w ścianach jedno- i trójwarstwowych (nie stosuje się ich w ścianach dwuwarstwowych ); dzięki węgarkom okno po zamontowaniu jest lepiej chronione przed działaniem czynników atmosferycznych (głównie naporem wiatru) oraz łatwiej uszczelnić styk jego ościeżnicy z murem.

WIATROIZOLACJA - paroprzepuszczalna folia stosowana do osłaniania od zewnątrz ścian domów, wykonanych w technologii lekkiego szkieletu drewnianego; chroni budynek przed przewiewaniem i wilgocią zewnętrzną oraz umożliwia przenikanie pary wodnej z wnętrza domu do atmosfery; jej paroprzepuszczalność jest mniejsza niż membran dachowych; folia ta jest również stosowana przy ocieplaniu wełną mineralną ścian murowanych metodą lekką suchą.

WIATROŁAP - inaczej: przedsionek lub sień; zwykle niewielkie pomieszczenie przy drzwiach wejściowych, zamykane od środka dodatkowymi drzwiami; ma za zadanie zimą chronić dom przed wychłodzeniem podczas otwierania drzwi; w większych wiatrołapach udaje się zmieścić szafy na wierzchnie okrycia i buty.

WIENIEC STROPOWY - wykonana na ścianach nośnych obwodowa belka, będąca zwieńczeniem stropu żelbetowego. Choć ma on pewien wpływ na sztywność stropu, to jego głównym zadaniem jest usztywnienie ścian nośnych domu; jego funkcję można by porównać do roli, jaką pełni obręcz stalowa w dębowej beczce. Dzięki wieńcom stropowym ściany domu są bardziej stabilne i odporne na uszkodzenia, spowodowane na przykład nierównomiernym osiadaniem gruntu.

WIĘŹBA DACHOWA - drewniana konstrukcja nośna dachu stromego, której zadaniem jest bezpieczne przeniesienie na ściany domu ciężaru samego dachu oraz obciążeń wywołanych przez wiatr i opady śniegu. Najczęściej stosowane rodzaje więźby to krokwiowa, krokwiowo-jętkowa oraz płatwiowo-kleszczowa.

WOLE OKO - rodzaj okienka dachowego o półkolistym kształcie, doświetlającego strych lub mieszkalne poddasze; nazywane wolim okiem ze względu na podobieństwo do oka wołu.

WSPÓŁCZYNNIK PRZENIKANIA CIEPŁA - oznaczany literą U parametr określający ilość ciepła, jaka przenika przez 1 m² przegrody budowlanej (ściany, dachu, okna) w ciągu 1 godziny przy różnicy temperatury powietrza po obu jej stronach wynoszącej 1°C. Im większy współczynnik przenikania ciepła, tym "zimniejsza" jest przegroda. Wg obecnych przepisów wartość U ścian zewnętrznych nie powinna przekraczać 0,25 W/(m²K), a dachu - 0,20 W/(m²K).

WSPÓŁCZYNNIK PRZEWODZENIA CIEPŁA - oznaczany symbolem λ (lambda) parametr charakteryzujący szybkość przepływu ciepła przez różne materiały. Im materiał ma mniejszą wartość λ, tym słabiej przewodzi ciepło, czyli ma lepszą izolacyjność termiczną. Materiały "ciepłe" to np. wełna mineralna i styropian, a "zimne" to np. zwykły beton i kamień. Jednostką współczynnika λ jest W/(mK).

WSTĘPNE KRYCIE DACHU - żeby ocieplenie dachu nie ulegało zawilgoceniu, pod pokryciem, które zwykle nie jest szczelne, musi znaleźć się dodatkowe zabezpieczenie, czyli wstępne krycie. Można je wykonać układając na krokwiach, chronione od góry papą asfaltową, sztywne poszycie z desek lub wodoodpornych płyt wiórowych albo mocując do wierzchu krokwi zszywkami dekarskimi i kontrłatami, wysokoparoprzepuszczalną folię (membranę) dachową. Sztywne poszycie musi być stosowane pod miękkie pokrycia (np. dachówkę bitumiczną), natomiast pod pozostałe pokrycia (np. dachówki ceramiczne i cementowe lub blachodachówki) wstępne krycie lepiej, taniej i wygodniej jest wykonać z folii dachowej.

WYKUSZ - wzorowany na architekturze arabskiej, wystający z elewacji fragment budynku z oknami, zwiększający powierzchnię przylegającego do niego pomieszczenia; jest on zlokalizowany powyżej parteru i może mieć wysokość jednej lub kilku kondygnacji; ściany wykusza wymurowane są na wysuniętym wspornikowo stropie międzykondygnacyjnym.

WYLEWKA - (nazywana też jastrychem); może być wykonana z drobnoziarnistego betonu lub gipsu (wylewka anhydrytowa). Jest to kilkucentymetrowa płyta, która stanowi podkład pod posadzkę, czyli wierzchnią warstwę podłogi. Układana jest na stropie (najczęściej na izolacji akustycznej) lub na płytach ocieplenia podłogi parteru, wykonanej bezpośrednio na gruncie.

WYMIAN - poprzeczna belka, do której mocuje się te krokwie dachowe lub belki stropowe, które musiały być skrócone ze względu na konieczność wykonania większego otworu w dachu (np. na okno połaciowe) lub w stropie (np. na schody lub komin). Wymian zamocowany jest w dwóch sąsiednich krokwiach lub belkach o pełnej długości.

WYRZUTNIA POWIETRZA - w systemie wentylacji nawiewno-wywiewnej służy do usuwania zużytego powietrza z domu; najczęściej umieszcza się ją w dachu lub w ścianie domu.

WYSADZINY MROZOWE - zjawisko zwiększania się objętości zamarzającego gruntu spoistego (piasków gliniastych, glin i iłów) przez co teren unosi się, by opaść, gdy zrobi się ciepło. Jest ono przyczyną wiosennego pękania budynków posadowionych zbyt płytko, tzn. w strefie przemarzania gruntu, a także powstawania dziur w gorszych drogach.

XYLAMIT - ogromnie popularny w Polsce w latach siedemdziesiątych i na początku osiemdziesiątych XX w. impregnat do drewna; bardzo skuteczny środek do konserwacji elementów drewnianych; miał wszystkie potrzebny atesty, także higieniczne; kto jednak zastosował Xylamit w swoim domu, na przykład do zabezpieczenia boazerii lub desek i legarów podłogowych, ten zafundował sobie i swojej rodzinie na kilkadziesiąt lat życie w jego oparach, mających intensywną woń, przypominającą zapach ulatniającego się gazu lub stęchlizny. Zdania na temat stopnia jego szkodliwości dla zdrowia są podzielone (był też podejrzewany o działania rakotwórcze); faktem jest jednak, że w latach osiemdziesiątych stracił atesty i zaprzestano jego produkcji, ale do dzisiaj zapach Xylamitu jest obecny w wielu domach i budynkach publicznych.

ZACZYN CEMENTOWY - mieszanina cementu i wody, będąca spoiwem zapraw i betonów.

ZETKA - przewód zapewniający napływ powietrza zewnętrznego, niezbędnego do spalania paliwa w kotłach grzewczych zainstalowanych w pomieszczeniach, w których podłoga znajduje się sporo poniżej od poziomu terenu; kształtem przypomina literę Z.

ŻEBRO ROZDZIELCZE - żebro poprzeczne w stosunku do żeber głównych, wykonywane w stropach gęstożebrowych o rozpiętości powyżej 4,5 m, przez rozsunięcie pustaków stropowych na odległość 8-15 cm i umieszczeniu w tej przerwie dwóch podłużnych prętów (po jednym górą i dołem); dzięki żebrom rozdzielczym stropy nie klawiszują, a obciążenia z jednego żebra głównego w części przenoszą się na sąsiednie (następuje rozdział obciążeń).

ŻELBET - obecna nazwa betonu zbrojonego (wcześniej najpierw nazywano go żelazobetonem, a później - żelbetonem); w elementach żelbetowych beton jest wzmacniany prętami stalowymi w strefach, w których pod obciążeniem występuje w nich rozciąganie (czasem beton jest wzmacniany takimi prętami także w strefach ściskanych).