Większość Polaków nie ma niestety przekonania, że wentylacja w domu jest potrzebna. Raczej traktują ją jako źródło różnych niedogodności, zwłaszcza zimą. W ich ocenie odpowiada ona za ucieczkę ciepła z domu i chłód, którym wieje od okien. Z drugiej jednak strony wszyscy mają świadomość, że świeże powietrze jest nam niezbędne do życia. A dokładniej – znajdujący się w nim tlen…
Konieczność wentylowania domów i mieszkań nie wynika jednak jedynie z potrzeby dostarczania nam nowych porcji tlenu, który podczas oddychania zamieniamy na dwutlenek węgla. W procesie wentylacji usuwane są też bowiem różnego rodzaju zanieczyszczenia, także toksyczne, pochodzące między innym z materiałów budowlanych i wykończeniowych oraz mebli. Dotyczy to także, nieobojętnych dla naszego zdrowia, różnego rodzaju mikroorganizmów, a także nadmiaru pary wodnej, której duże ilości wytwarzamy też sami, podczas mycia, gotowania, prania i… oddychania.
Jest zatem jasne, że domy muszą być wentylowane, a można to zrobić na kilka sposobów, które różnią się od siebie skutecznością oraz wydatkami, jakie trzeba ponieść, nie tylko na etapie wykonywania instalacji wentylacyjnej, ale także podczas późniejszego jej użytkowania.
Niezależnie jednak od tego, jakie rozwiązanie zastosuje się w swoim domu, dla poprawnego funkcjonowania wentylacji i tak najważniejsza jest świadomość domowników, że jest ona tak samo niezbędna w domu, jak na przykład jego ogrzewanie lub ciepła woda w kranie.
Wentylacja naturalna
W Polsce, nie tylko w domach jednorodzinnych, dominuje tradycyjna wentylacja naturalna, zwana też grawitacyjną (Fot. 1). To pierwsze określenie bardziej do niej pasuje, bo grawitacja jest na Ziemi mniej więcej stała, podczas gdy natura bywa zmienna, a ta właśnie cecha najlepiej charakteryzuje ten rodzaj wentylacji.
Latem nie działa ona bowiem wcale, natomiast zimą bywa nadmiernie intensywna. W pozostałych porach roku działa albo lepiej, albo gorzej, ale rzadko kiedy na właściwym poziomie. Zależy to bowiem nie tylko od temperatury powietrza na zewnątrz, ale także od siły i kierunku wiatru.
Biorąc to wszystko pod uwagę, szkoda, że ten system wentylowania pomieszczeń, najbardziej zawodny ze wszystkich możliwych do zastosowania w budynkach, jest u nas tak bardzo popularny i wciąż najczęściej wybierany przez inwestorów indywidualnych.
Istota działania wentylacji naturalnej polega na wykorzystaniu różnicy temperatury powietrza na zewnątrz i wewnątrz domu (i związanej z tym różnicy jego gęstości) do wytworzenia ciągu w kanałach wentylacyjnych (Rys. 1).
Wywiew zużytego powietrza odbywa się przez zakończone kratkami przewody wentylacyjne, ale żeby było to możliwe, musi na jego miejsce napływać do domu świeże powietrze z zewnątrz. Kiedyś dostawało się ono przez nieszczelne okna, teraz umożliwiają to nawiewniki okienne. Powietrze może także napływać do pomieszczeń przez umiejętne rozszczelnianie okien – większe, gdy na dworze jest cieplej, a mniejsze – gdy zimniej, ale niewątpliwie wymaga to aktywności domowników.
Kratki wentylacyjne, przez które usuwane jest zużyte powietrze (Fot. 2 i 3), lokalizuje się w pomieszczeniach określanych jako „mokre” lub „brudne”, czyli w kuchniach, łazienkach, garderobach, spiżarniach i pomieszczeniach technicznych. Powinno się je także zrobić w pokojach, znajdujących się na poddaszach oraz ostatnich kondygnacjach domów piętrowych itp.
W pomieszczeniach „czystych”, a więc sypialniach i pokojach dziennych powinny znajdować się nawiewniki okienne, zapewniające dopływ świeżego powietrza do domu. Żeby jednak taka wentylacja mogła działać, musi być także zapewniona możliwość przepływu powietrza przez zamknięte drzwi pomiędzy oboma rodzajami pomieszczeń. Najczęściej realizuje się to przez odpowiednie podcięcie ich skrzydeł, tak by pomiędzy nimi a podłogą pozostała szczelina o grubości co najmniej 1-2 cm.
Uwaga! Bez szczelin w drzwiach wewnętrznych żaden z opisywanych tu rodzajów wentylacji nie będzie działał poprawnie.
Zróżnicowany poziom wymiany powietrza w domu w ciągu roku przy wentylacji naturalnej, to niestety niejedyna jej wada, choć niewątpliwie najważniejsza. Inne – to brak możliwości skutecznej ochrony przed hałasem, kurzem i zapyleniem, przenikającymi do domu z zewnątrz.
Argumentem, który ma przemawiać za wentylacją naturalną, jest jej rzekomy niski koszt, zarówno inwestycyjny, jak i eksploatacyjny. Zapomina się bowiem, że wykonanie prefabrykowanych lub murowanych kanałów oraz wyprowadzanych ponad dach kominów, to duży wydatek, do którego należy jeszcze doliczyć koszt nawiewników.
Działanie tej wentylacji jest wprawdzie darmowe, ale nie da się przy jej zastosowaniu efektywnie ograniczyć zużycia energii do ogrzewania domu. To także jej wada, zwłaszcza w budynkach bardzo dobrze zaizolowanych termicznie, gdyż w nich nawet 75-80% strat ciepła związanych jest z wymianą powietrza w domu. Przy tym rodzaju wentylacji zimą całe ciepłe powietrze jest usuwane na zewnątrz, a na jego miejsce napływa nowe, o bardzo niskiej temperaturze, co dla mieszkańców jest trudne do zaakceptowania.
NASZA RADA. Jeśli decydujemy się na wentylację naturalną (lub mamy ją już w swoim domu), pamiętajmy, że jej sprawność zależy także od naszych zachowań. Sprawdzajmy więc od czasu do czasu, czy jest ciąg w przewodach wentylacyjnych oraz pamiętajmy o zapewnianiu napływu świeżego powietrza do domu. I w żadnym razie nie zaklejajmy kratek wentylacyjnych i nie uszczelniajmy okien na zimę!
Wentylacja hybrydowa
Najistotniejszą wadą wentylacji naturalnej są wahania siły ciągu w przewodach wentylacyjnych, a przez to zbyt słabe lub za mocne wentylowanie pomieszczeń. Eliminuje ją zastosowanie w domu wentylacji hybrydowej.
Jest ona rodzajem wentylacji naturalnej z mechanicznym wspomaganiem i polega na zainstalowaniu na kominie wentylacyjnym specjalnej nasady hybrydowej (Rys. 2). W okresach, w których różnica pomiędzy temperaturą wewnątrz i na zewnątrz domu jest mała, wykorzystuje ona siłę wiatru do wytworzenia ciągu w przewodach wentylacyjnych, a gdy jest bezwietrznie, robi to za pomocą niewielkiego silniczka. Jego obecność powoduje też zmniejszenia siły ciągu wentylacyjnego, gdy – z powodu dużej różnicy temperatury powietrza wewnątrz i na zewnątrz domu lub zbyt silnego wiatru – jest ona zbyt duża.
Nasada hybrydowa musi być podłączona do prądu (Fot. 4).
Wentylacja hybrydowa to rozwiązanie znacznie poprawiające stopień wentylowania pomieszczeń, szczególnie w okresach od wiosny do jesieni. Zimą zaś może przyczyniać się ona do zmniejszenia zużycia energii na ogrzewanie domu, przez ograniczenie siły ciągu w kominie. Z tych powodów warto ją zastosować w domach z wentylacją naturalną, zarówno nowo budowanych, jak i istniejących. Inwestycyjnie nie jest to duży dodatkowy wydatek, a ponieważ nasady hybrydowe zużywają niewiele prądu, więc koszty eksploatacyjne też są niewielkie.
NASZA RADA. Jeśli mamy w domu wentylację naturalną, możemy poprawić jej działanie, przez zainstalowanie nasad hybrydowych. Nie tylko poprawią one jej skuteczność w różnych warunkach atmosferycznych, ale też ograniczą straty ciepła związane z wentylowaniem pomieszczeń.
