Okap kuchenny, działający jako wyciąg, czyli gdy jest podłączony do przewodu wentylacyjnego, w większości sytuacji zakłóca działanie wentylacji w domu lub mieszkaniu. Niestety bardzo często domownicy nie zdają sobie z tego sprawy lub uważają, że nie stanowi to dla nich z żadnego zagrożenia.
Przede wszystkim okap działający jako wyciąg może powodować nawiewanie świeżego powietrza do domu czy mieszkania przez przewody wentylacyjne, które z zasady przeznaczone są do usuwania zużytego na zewnątrz.
Zobacz: Dlaczego czasem wieje z kratek wentylacyjnych?
Takie zjawisko może mieć negatywne skutki zdrowotne dla mieszkańców, gdyż w przewodach wywiewnych wentylacji naturalnej przez większą część roku panują idealne warunki do gromadzenia się kurzu, alergenów, i innych zanieczyszczeń, a także do rozwoju różnego rodzaju bakterii i zarodników pleśni. Do tego dochodzi możliwość zaciągania do domu przez przewód z odwrotnym ciągiem dymu i spalin znad dachu.
Ważne więc, by kratki wentylacyjne zawsze służyły jedynie do usuwania zużytego powietrza z pomieszczeń. Żadne z działających w domu urządzeń nie może wywoływać w nich ciągu odwrotnego, z powodu którego powietrze z zewnątrz będzie przez nie napływać do domu, wraz z całą, szkodliwą dla zdrowia mieszkańców, zawartością przewodów wentylacyjnych.
Ponieważ jest to sprawa ważna, warto przyjrzeć się pracy okapów kuchennych, zwłaszcza że nie w każdej sytuacji ich włączenie musi mieć dla zdrowia domowników szkodliwe skutki. Wszystko bowiem zależy od rodzaju wentylacji w domu i… zachowań jego mieszkańców.
Okap wykluczony
Są takie sytuacje, w których podłączanie okapu do przewodu wywiewnego jest zakazane przepisami. Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny opowiadać budynki (§ 141) zabrania stosowania „indywidualnych wentylatorów wyciągowych w pomieszczeniach, w których znajdują się wloty do przewodów spalinowych”.
W praktyce oznacza to, że w kuchniach, w których są zamontowane kotły, pobierające powietrze do spalania z pomieszczenia, nie wolno montować wyciągowych okapów pracujących jako wyciągi. Ten sam przepis dotyczy wentylatorków w łazienkach, w których zainstalowane są kąpielowe piecyki gazowe.
Takich okapów nie wolno też podłączać w domach wielorodzinnych do kanałów wywiewnych wentylacji naturalnej, jeśli obsługują one więcej niż jedno mieszkanie. Obecnie każde mieszkanie musi mieć oddzielne przewody wentylacyjne, ale jeszcze w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku można było podłączać do tego samego przewodu wentylacyjnego lokale mieszkalne oddzielone od siebie o jedną kondygnacją. Gdyby w takich mieszkaniach podłączyć okap do przewodu wywiewnego, to moglibyśmy tłoczyć zapachy z własnej kuchni do mieszkań sąsiadów, znajdującego się dwa piętra wyżej.
Podobne ograniczenia dotyczą zbiorczej, nie należącej do jednego mieszkania, mechanicznej wentylacji wywiewnej. Po pierwsze tutaj też silny okap mógłby wspólnym kanałem wywiewnym wtłaczać nasze zapachy kuchenne go mieszkań sąsiadów, a po drugie – jej wentylatory nie są przystosowane do przepływu przez nie tłustych oparów kuchennych.
Okap i wentylacja naturalna
W domu lub mieszkaniu, w którym jest wentylacja naturalna, okap tylko wtedy nie będzie zakłócał jej działania, gdy w momencie jego włączania będziemy uchylali okno, najlepiej w salonie lub sypialni (przy okazji usuniemy z nich kuchenne zapachy). W każdej innej sytuacji musimy liczyć się z tym, że włączając okap, uruchomimy w którymś z przewodów wentylacyjnych wsteczny ciąg. I nie ma tu istotnego znaczenia, jak jest podłączony okap.
Jeden kanał. Gdy w kuchni znajduje się tylko jeden przewód wentylacyjny, podłączenie okapu nie jest sprawą prostą. Na pewno nie można zdjąć kratki i zamiast niej umieścić w otworze końcówkę rury, którą płynie powietrze z okapu. Oznaczałoby to, że w tych długich okresach, kiedy jest on wyłączony, nie ma w kuchni wentylacji, gdyż opory spowodowane przez okap praktycznie uniemożliwiałyby usuwanie z niej zużytego powietrza.
W takiej sytuacji zaleca się zastosować podwójną kratkę (Rys. 1). W jej górnej części jest podłączona rura okapu, a poniżej znajduje się kratka, przez którą powietrze z domu jest usuwane na zewnątrz (Fot. 1).
Takie rozwiązanie tylko pozornie jest pozbawione wad. Bowiem po włączeniu okapu w kuchni powstaje podciśnienie, więc przy pozamykanych oknach, wsteczny ciąg powstanie na przykład w pobliskiej łazience.
Może się też tak zdarzyć, przy długich przewodach wentylacyjnych (na przykład mieszkanie jest na parterze jedenastokondygnacyjnego budynku), okap będzie zbyt słaby, by wypchnąć tą drogą powietrze na zewnątrz i łatwiej mu będzie wepchnąć je z powrotem do kuchni przez znajdującą się pod jego wylotem kratkę, zwłaszcza że będzie mu tym pomagać panujące wtedy w kuchni podciśnienie. Rola okapu sprowadzi się zatem jedynie do mieszacza kuchennego powietrza, zawierającego opary tłuszczu.
W takiej sytuacji lepiej jest rurę od okapu wyprowadzić bezpośrednio przez ścianę domu. Trzeba to jednak zrobić umiejętnie, by podmuchy wiatru nie wciskały przez okap powietrza z zewnątrz do domu.
Zobacz: Czy rurę od okapu kuchennego można wyprowadzić przez ścianę domu?
Dwa kanały. Sytuację, gdy w kuchni są dwa przewody: jeden – wywiewny, a drugi – przeznaczony do podłączenia okapu (Fot. 2), można by uważać za idealną. Jeden zapewnia nam wymianę powietrza w kuchni (jeśli oczywiście są akurat na zewnątrz odpowiednie warunki atmosferyczne do powstania ciągu w przewodzie wentylacyjnym), natomiast drugi obsługuje okap (Fot. 3). Problem jednak w tym, że po jego włączeniu powstaje w kuchni podciśnienie, które spowoduje powstanie ciągu wstecznego w sąsiednim przewodzie. Zatem i tutaj jedynym wyjściem jest uchylanie okna podczas korzystania z okapu.
Okap i wentylacja mechaniczna
Zupełnie inna jest sytuacja, gdy w mieszkaniu mamy – coraz częściej stosowaną w budynkach wznoszonych przez deweloperów – indywidualną wentylację mechaniczną wywiewną. Elementy wyciągowe są montowane w kuchni i łazience (Fot. 4), a napływ świeżego powietrza do pomieszczeń zapewniają, podobnie jak przy wentylacji naturalnej, nawiewniki okienne lub ścienne. Bardzo często wentylatory wyciągowe znajdują się bezpośrednio pod każdym kanałem wywiewnym (Fot. 5).
Ich konstrukcja i obudowa nie pozwala na podłączenie do nich okapu, więc nie ma możliwości, żeby ktoś mógł w ten sposób zaszkodzić jego mechanizmowi. W kuchni musi się więc znajdować wlot do oddzielnego, wyprowadzonego ponad dach, kanału wentylacyjnego (Fot. 6), do którego podłączą się okap, zwykle za pomocą elastycznego przewodu (Fot. 7).
Przy tym rodzaju wentylacji włączenie okapu na pewno nie jest w stanie odwrócić ciągu w przewodach wywiewnych; zwiększa się wtedy jedynie wymiana powietrza w mieszkaniu (uruchomiony jest dodatkowy kanał wywiewny), a przecież w takich momentach właśnie o to nam chodzi.
Podobnie jest w domu jednorodzinnym, którym wyposażono w wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła. Włączony okap nie jest bowiem w stanie wygrać z przewodami wywiewnymi, a okresowo wywołane przez niego podciśnienie co najwyżej zwiększa ilość świeżego powietrza napływającego do pomieszczeń.
Uwaga! Okapu oczywiście nie można podłączać do przewodu wywiewnego, gdyż pomijając jakie miałoby to skutki dla poprawnego działania wentylacji, bardzo szybko zabrudzilibyśmy wymiennik ciepła.
Okap jako pochłaniacz zapachów
W domu lub mieszkaniu z wentylacją naturalną najlepszym sposobem uniknięcia kłopotów spowodowanych przez okap kuchenny, jest zrezygnowanie z podłączania go do kanału wywiewnego i użycie go jedynie jako pochłaniacza zapachów.
W tym wariancie zanieczyszczone powietrze przechodzi przez różnego rodzaju filtry i jest oddawane z powrotem do pomieszczenia. Nie wytwarza się więc przy tym podciśnienie; nie ma zatem zagrożenia, że w którymś, bliższym lub dalszym kanale wywiewnym powstanie wsteczny ciąg, mający niekorzystne konsekwencje dla zdrowia mieszkańców.
W sprzedaży są okapy, które służą wyłącznie do oczyszczania powietrza w kuchni z zapachów i oparów tłuszczu. Jednak większość modeli ma możliwość użycia ich albo jako wyciąg, albo jako pochłaniacz.
Pochłaniacz zapachów można zainstalować w każdej kuchni, niezależnie od tego, czy w domu jest wentylacja naturalna, czy mechaniczna oraz jakim rodzajem urządzenia grzewczego jest on ogrzewany. Jest on wprawdzie mniej wydajny od okapu wyciągowego, ale za to pozwoli uniknąć wielu zagrożeń, gdy zapomnimy o uchyleniu okna. Ważne jedynie, żebyśmy utrzymywali go w czystości i pamiętali o okresowej wymianie filtrów.
Większość modeli okapów ma przeważnie możliwość użycia ich albo jako wyciąg, albo jako pochłaniacz. Jeśli mamy taki właśnie okap, to w ciepłej porze roku, gdy okna w domu są przeważnie cały czas jeśli nie otwarte, to przynajmniej uchylone, możemy używać go jako wyciąg. Natomiast wraz z nadejściem chłodów powinniśmy pamiętać o takim przezbrojeniu okapu, by pracował wyłącznie jako pochłaniacz zapachów.
Uwaga! Problemy związane z powstawaniem wstecznego ciągu w kanałach wentylacyjnych dotyczą nie tylko okapów kuchennych, ale także wentylatorków w łazienkach, a w jeszcze większym stopniu – instalacji odkurzacza centralnego, którego siła ssąca znacznie przekracza wydajność nawet najsilniejszego okapu.
