Nie sposób ustalić, skąd wzięło się przekonanie, że obok komina dymowego do kominka koniecznie musi być znajdować się przewód wentylacyjny. Być może ktoś zastosował do kominka wymaganie dotyczące kotłowni. Możliwe też, że po prostu wykonanie komina z przewodami dymowym i wentylacyjnym jest ze względów budowlanych łatwiejsze, a na pewno tańsze, niż zrobienie dwóch oddzielnych. Fakt wszakże pozostaje faktem, że nawet w nowych domach, w których jest wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna, a powietrze do spalania doprowadzane jest do kominka z zewnątrz, znajduje się nad nim kratka wentylacyjna.
Sprawa jest zapewne złożona i dotyczy w ogóle wentylacji naturalnej w domu. Tak się bowiem składa, że za jej poprawne zaprojektowanie prawo nie czyni odpowiedzialnym konkretnego specjalisty, tak jak to ma miejsce na przykład w odniesieniu do instalacji elektrycznej lub grzewczej. W takiej sytuacji zadanie to spada na głównego projektanta, czyli architekta, który radzi sobie z nim lepiej lub gorzej.
Do tego dochodzi jeszcze przekonanie wielu kominiarzy, dokonujących odbioru nowego domu, według których kratka nad kominkiem jest zawsze potrzebna. Wszystko to razem może tłumaczyć obecność tam kratki nawet w sytuacjach, w których – zgodnie z przepisami budowlanymi – po prostu nie powinno jej być.
Kominek dymi
Najdotkliwiej skutki kratki wentylacyjnej nad kominkiem odczuwają ci, którzy mają takie modele wkładu kominkowego, które pobierają powietrze do spalania bezpośrednio z pomieszczenia, w którym zostały zamontowane.
W takiej właśnie sytuacji znalazł się właściciel pewnego domu, który nie mógł sobie poradzić z dymiącym kominkiem. Gdy w nim palił, w salonie wyraźnie czuć było zapach dymu, mimo że przeszklone drzwiczki wkładu kominkowego zawsze staranie domykał. Wymienił więc uszczelniający je azbestowy sznur, ale sytuacja się nie zmieniła. Nie było w tym nic dziwnego, bo to nie kominek był bezpośrednim sprawcą dymu w salonie (choć byłoby nadużyciem powiedzieć, że był całkowicie niewinny). Głównym winowajcą była kratka nad nim, czyli dokładniej mówiąc, wlot do przewodu wentylacyjnego, usytuowanego obok komina dymowego.
W domu tym wkład kominkowy pobierał powietrze do spalania bezpośrednio z salonu, dlatego szybko wywoływał w nim podciśnienie. Dla wyrównania ciśnienia potrzebne było więc dodatkowe powietrze, a że z powodu zimna okna były zamknięte, a wspomniany przewód wentylacyjny był blisko, więc zaczęło być ono zaciągane do salonu przez kratkę nad kominkiem. Zważywszy, że nad dachem wlot do tego przewodu był zaraz obok komina dymowego, naturalne więc, że wydostający się z niego dym był zasysany do wnętrza salonu. Stąd brał się tam jego zapach…
Trzeba jednak powiedzieć sobie uczciwie, że gdyby kratki nad kominkiem nie było, to dym i tak mógłby pojawić się w tym domu, tyle że nie w salonie i w mniejszej ilości. Pewnie też wtedy trudniej byłoby ustalić przyczynę takiego stanu. Powietrze do spalania byłoby bowiem zaciągane przez inny, krótszy przewód wentylacyjny (na przykład znajdujący się w łazience na piętrze), a im dalej byłby on położony od wylotu komina dymowego, tym mniej dymu z kominka by do niego doleciało i zostało zassane do domu.
Tak czy inaczej działanie wentylacji w domu zostałoby zakłócone, a wszystko z powodu tego, że kominek pobierał powietrze do spalania z pomieszczenia, w którym był zainstalowany, a nie było mu ono dostarczane z zewnątrz wprost do komory spalania.
Inne skutki kratki nad kominkiem
Jeśli do kominka powietrze do spalania dostarczane jest bezpośrednio z zewnątrz (Fot. 1 i 2), to oczywiście nie będzie on podczas palenia wytwarzał podciśnienia w salonie. Nie oznacza to jednak, że nigdy nie poczujemy w nim dymowego zapachu. Może się bowiem kiedyś zdarzyć, że z różnych przyczyn w przewodzie wentylacyjnym znajdującym nad kominkiem powstanie odwrotny ciąg i wtedy dym z komina będzie zaciągany do domu. Tyle że wtedy sam kominek nie będzie tu niczemu winny…
Warto jednak zdawać sobie sprawę, że taki usytuowany w środku domu przewód wentylacyjny, ciągnący się od parteru, przez poddasze i strych, aż ponad kalenicę, może sprawiać kłopoty nawet wtedy, gdy w nim samym nie ma odwrotnego ciągu, a w kominku się nie pali (Fot. 3).
Wystarczy, że oprócz niego, na przykład w połączonej z salonem otwartej kuchni, jest drugi, znacznie krótszy przewód wentylacyjny. Zimą silniejszy ciąg w dłuższym przewodzie sprawi, że ten krótszy przegra walkę i zacznie się zachowywać jak nawiewnik, dmuchając mroźnym powietrzem na głowy domowników.
Zobacz: Dlaczego czasem wieje z kratek wentylacyjnych?
Nie oznacza to jednak, że jeśli kratka nad kominkiem już jest, to powinno się ją zlikwidować, ponieważ w domu z wentylacją naturalną im więcej jest kanałów wywiewnych, tym lepiej. Trzeba jedynie zadbać o to, by do wszystkich pomieszczeń zawsze napływała odpowiednio duża ilość świeżego powietrza przez nawiewniki okienne lub ścienne, a na wlotach do przewodów wywiewnych znajdowały się osłony, które umożliwiałyby regulację przepływu w nich powietrza.
Zobacz: Jakie powinny być regulowane kratki wentylacyjne?
Dom z wentylacją mechaniczną
Wydawać by się mogło, że problemów z „kominkową” kratką nie mają jedynie ci, którzy w swoim domu zdecydowali się na wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z rekuperacją. Ta bowiem jest na tyle skomplikowana, że za jej rozplanowanie w budynku odpowiedzialność musi wziąć specjalista. Najczęściej jest to autoryzowany instalator, związany z firmą dostarczającą centralę wentylacyjną i inne niezbędne akcesoria.
Decydujące znaczenie ma tu jednak to, że łączenia wentylacji naturalnej z mechaniczną w jednym pomieszczeniu zabrania Rozporządzenie o warunkach, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (§ 148. 2).
Jednak jak pokazuje praktyka, niestety to wszystko nie wystarcza. Wciąż bowiem buduje się domy, w których zaplanowano wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła (Fot. 4), a nad kominkiem, do którego zresztą doprowadzono powietrze z zewnątrz, znajduje się kratka wentylacyjna.
Zobacz: Czy kratka wentylacyjna nad kominkiem może być zamykana?
Można mieć tylko nadzieję, że gdy przyjdzie do uruchamiania wentylacji mechanicznej, zauważy ją instalator i każe zlikwidować. Taki dodatkowy i najczęściej długi przewód, rodem z wentylacji naturalnej, zakłócać będzie bowiem pracę całej mechanicznej instalacji wentylacyjnej. I to nie tylko zimą, kiedy to ciąg w takim przewodzie, z powodu znacznej różnicy temperatury w domu i na zewnątrz, jest bardzo duży, ale także w innych porach roku…
rada, którą warto wziąć pod uwagę
Pamiętajmy, że kominek nie potrzebuje, by była nad nim kratka wentylacyjna (Fot. 5). Bezwzględnie natomiast wymaga, żeby powietrze było do jego komory spalania dostarczane bezpośrednio z zewnątrz za pomocą oddzielnego przewodu.
Jeśli jednak taka kratka już nad kominkiem jest, to warto zadbać o to, by miała ona osłonę, umożliwiającą regulację ilości przepływającego przez nią powietrza.
