Głębokość, na jakiej znajduje się zwierciadło wody gruntowej na działce, ma – obok rodzaju, uwarstwienia i stanu znajdujących się na niej gruntów – bardzo duże znaczenie dla budowanego domu, a przede wszystkim jego fundamentów. Przy czym dotyczy to nie tylko domów z głębokimi piwnicami, ale i niepodpiwniczonych, których fundamenty wykonuje się stosunkowo płytko.
Wprawdzie praktycznie w każdych warunkach gruntowo-wodnych da się zbudować dom, jednak przy wysokim poziomie wód gruntowych (Fot. 1) może to być przedsięwzięcie bardzo kosztowne. Konieczne będzie bowiem okresowe obniżenie ich zwierciadła (Fot. 2), co jest nie tylko znacznym, dodatkowym wydatkiem, ale może także stanowić zagrożenie dla budynków stojących na sąsiednich działkach.
Zobacz: Dlaczego wypompowywanie wody z wykopu może być zagrożeniem dla domu sąsiada?
Ponadto w takich „zanurzonych” w wodzie budynkach trzeba wykonać szczelną izolację fundamentów. Przy czym powinna to być izolacja przeciwwodna, a nie tylko przeciwwilgociowa, jaką stosuje się zazwyczaj w domach jednorodzinnych. Dlatego w takich sytuacjach lepiej jest zrezygnować z tradycyjnych ław fundamentowych i posadowić dom płycej – na płycie żelbetowej (Fot. 3).
Wybudowanie domu na działce, na której jest wysokie zwierciadło wody gruntowej – choćby ze względu na jego okresowe wahania – obarczone jest również sporym ryzykiem. Także jego późniejsze użytkowanie może być zakłócone walką z zawilgoceniem ścian. Dlatego najlepiej jest unikać stawiania domu na działce, na której jest wysoki poziom wód gruntowych.
Wysoki, czyli jaki
Popularne określenie „wysoki poziom wód gruntowych” nie jest oczywiście precyzyjne – wiele zależy od tego, jaki budynek chcemy postawić na działce. Zawsze jednak chodzi o zwierciadło, które w ostatnich latach znalazło się najbliżej powierzchni działki. Tak naprawdę da się to ustalić dopiero w badaniu geotechnicznym, gdyż podlega ono okresowym wahaniom, więc obserwacja chwilowego poziomu wody – na przykład w starej studni, jeśli taka akurat znajduje się na działce – może prowadzić do fałszywych wniosków.
Oczywiście, jeśli zwierciadło wód gruntowych znajduje 50 cm poniżej terenu, to jest ono wysoko niezależnie od tego, czy chcemy wybudować dom niepodpiwniczony czy z piwnicami oraz czy na działce są grunty piaszczyste, czy gliniaste.
Gdy dom jest niepodpiwniczony, to za wysoki poziom wód gruntowych możemy uznać taki, który jest bliżej projektowanego spodu ław fundamentowych niż 15-20 cm (Fot. 4). Przy gruntach wysadzinowych (spoistych) będzie to – w zależności od rejonu Polski – odległość mniejsza od 1 m do 1,6 m od poziomu terenu.
Gdy na działce są grunty piaszczyste (niewysadzinowe) ta odległość może być mniejsza, czyli poziom wód gruntowych wyższy. Za wysoki uznamy dopiero taki, który jest w mniejszej odległości od powierzchni działki niż 70 cm. Będzie tak jednak tylko wtedy, gdy konstruktor zdecyduje się na fundamenty zagłębione w gruncie jedynie na głębokości 50 cm (co zdarza się obecnie bardzo rzadko). Jeśli niezależnie od korzystnych warunków gruntowych zaprojektuje on spód ław poniżej strefy przemarzania gruntu, to wysoki poziom wód będzie już na takiej samej głębokości, jak przy gruntach wysadzinowych.
Ustalenie poziomu wód gruntowych
Przed zakupem działki warto więc sprawdzić, jaki jest na niej najwyższy poziom zwierciadła wód gruntowych. Pomóc mogą nam w tym rozmowy z właścicielami domów, zbudowanych na sąsiednich działkach.
Pewne informacje możemy mieć też z obserwacji roślinności na działce (Fot 5). Jeśli rosną na niej sosny, to jest wielce prawdopodobne, że woda gruntowa jest nisko. Inaczej będzie, jeśli na działce są rośliny spotykane zazwyczaj na terenach podmokłych.
Jednak naprawdę rzetelnych informacji na temat najwyższego, wieloletniego poziomu wód gruntowych dostarczy nam dopiero wynik badania geotechnicznego. Przy czym nie ma znaczenia, czy zostało ono wykonane w porze „suchej”, czy „mokrej” – geotechnik, na podstawie obserwacji materiału z odwiertów jest w stanie określić najwyższy i najniższy poziom wód gruntowych w znacznym przedziale czasowym.
Warto więc zlecić geotechnikowi wykonanie badania warunków gruntowo-wodnych na działce, zwłaszcza że do zaprojektowania fundamentów domu potrzebne będą nam nie tylko informacje o poziomie wody gruntowej, ale i – a raczej przede wszystkim – na temat nośności gruntu i zaleceń dotyczących wykonania bezpiecznych i stabilnych fundamentów.
Wykonanie trzech-czterech odwiertów i opracowanie wyników badania warunków gruntowych i wodnych na działce to koszt rzędu 1000-1500 zł. Na pewno warto je wydać, szczególnie wtedy, gdy działka jest „trudna”. Na przykład jej powierzchnia nie jest płaska, lecz ze spadkiem (Fot. 6) albo jest położona w zagłębieniach terenu lub w miejscu, w którym kiedyś było koryto rzeki.
