Ścian nawet niezbyt dużych domów jednorodzinnych nie buduje się już z cegły ceramicznej – nie tylko z pełnej, ale i z „cieplejszych” od niej dziurawki czy kratówki. Jest tak pomimo tego, że tradycyjna cegła była materiałem niezwykle uniwersalnym, służącym nie tylko do murowania różnej grubości ścian nośnych i działowych, ale i przesklepiania pozostawianych w nich otworów na okna i drzwi. Także kominy dymowe, spalinowe i wentylacyjne wykonywano z cegły.
Cegła ceramiczna – choć wciąż jest produkowana – do budowy ścian domu obecnie wykorzystywana jest już co najwyżej w bardzo ograniczonym zakresie (Fot. 1). Powodem tego jest zapewne szybsze tempo współczesnego życia, które ma również swoje przełożenie na technologie budowlane. Dlatego ściany domu wykonuje się teraz z bloczków (Fot. 2) lub pustaków, które objętościowo są wielokrotnie większe od tradycyjnej cegły. Nic więc dziwnego, że domy z nich buduje się dużo szybciej niż kiedyś.
Na przyspieszenie wznoszenia ścian wpływ mają także zmiany w sposobie ich wykonywania. Z cegieł ceramicznych murowano je na spoiny poziome i pionowe (Fot. 3). Teraz przy wznoszeniu ścian z bloczków lub pustaków zrezygnowano (poza niektórymi miejscami) ze spoin pionowych i w poziomych warstwach stykają się one jedynie powierzchniami czołowymi, wyprofilowanymi we wpusty i wypusty (Fot. 4).
Dla przyspieszenia tempa budowy ścian znaczenie ma również to, że spoiny poziome są obecnie cienkie i mają co najwyżej kilka milimetrów grubości (Fot. 5), a nie 1,5 cm, jak wtedy, gdy murowano je z cegieł ceramicznych, łączonych ze sobą klasyczną zaprawą cementowo-wapienną. Jeszcze szybciej wznosi się ściany z niektórych pustaków ceramicznych, w których spoiny poziome wykonuje się z pianki montażowej (Fot. 6).
Funkcje ścian domu
Ściany pełnią w domu bardzo wiele funkcji. Zewnętrzne fizycznie i optycznie oddzielają wnętrze domu od jego otoczenia, a wewnętrzne – poszczególne pomieszczenia od siebie i od ciągów komunikacyjnych. Równie ważnym zadaniem ścian nośnych jest też bezpieczne przenoszenie występujących w budynku obciążeń na fundamenty. Z tych ról ściany wykonane ze współczesnych elementów murowych – bloczków i pustaków – wywiązują się równie dobrze jak te, które budowano z cegieł.
Zadaniem ścian nośnych jest jednak także – wraz z innymi elementami konstrukcyjnymi, takimi jak żelbetowe stropy, schody, belki i słupy – zapewnienie bryle budynku sztywności i odporności na nierównomierne osiadanie i drgania podłoża gruntowego, a także uderzenia porywistego wiatru.
Niestety, z tej roli ściany wykonane z bloczków i pustaków nie wywiązują się tak dobrze jak z tradycyjnych cegieł, przede wszystkim z powodu braku między nimi spoin pionowych. Przy czym nie znaczy to, że z powodu zastosowania do budowy ścian większych elementów murowych mogłoby dojść do poważniejszej awarii budowlanej. Raczej – na przykład z powodu niestabilności podłoża gruntowego – wykonane z nich ściany zarysują się bardziej wyraźnie (Fot. 7) niż te, które wymurowano z cegły (Fot. 8).
Solidniejsze fundamenty
Dla uniknięcia, a w każdym razie ograniczenia zarysowań ścian zbudowanych z bloczków lub pustaków, dobrze jest nieco zwiększyć wymiary przekroju poprzecznego ław fundamentowych w stosunku do projektowanych. Także wtedy, gdy opisane w projekcie domu fundamenty zostały właściwie dostosowane do istniejących warunków gruntowych, potwierdzonych badaniami geotechnicznymi.
Warto to zrobić z dwóch powodów. Po pierwsze – w porównaniu do kosztów budowy domu wydatek na zwiększenie wymiarów ław fundamentowych jest niewielki. Po drugie – ewentualne ich późniejsze wzmacnianie jest dużo bardziej kosztowne i skomplikowane technicznie.
Przy czym dla wzrostu sztywności ław fundamentowych (Fot. 9) większe znaczenie ma zwiększenie wysokości ich przekroju niż jego szerokości. Dla przykładu: jeśli szerokość ławy o projektowanych wymiarach 30 x 60 cm zwiększy się do 70 cm, to jej sztywność wzrośnie jedynie o około 17%. Wprawdzie nieco zmniejszą się wtedy pod nią naciski na grunt, ale ponieważ i tak nie są one duże, więc dla sztywności bryły domu nie będzie to miało istotnego znaczenia. Inaczej jest, gdy wysokość takich ław zwiększy się z 30 do 40 cm – wtedy ich sztywność zwiększy się prawie 2,4 -krotnie!
Dobrym sposobem na zapewnienie sztywności bryle domu, w którym ściany wykonane są z bloczków lub pustaków, jest wybudowanie go na żelbetowej płycie fundamentowej (Fot. 10). Znaczenie ma tu nie tylko sztywność jej samej, ale także – ze względu na dużą powierzchnię, równą co najmniej obrysowi domu – bardzo małe naciski przekazywane przez nią na grunt.
Jeszcze lepszym rozwiązaniem dla zapewnienia sztywności budynku jest żelbetowa konstrukcja szkieletowa (Fot. 11), której wypełnienie stanowią ściany wykonane z bloczków lub pustaków.
