Zadaniem dachu jest ochrona domu przed opadami atmosferycznymi. Dlatego w naszym klimacie, gdzie jest ich stosunkowo dużo, najbardziej popularne są dachy strome, nazywane też wysokimi albo spadzistymi. Dachy płaskie, dominujące w krajach o gorącym klimacie, można u nas spotkać przede wszystkim w budynkach o nowoczesnej architekturze.
Nie zawsze jednak tak było. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych zbudowano u nas bardzo dużo domów jednorodzinnych z płaskimi dachami. Budynki te, nazywane „kostkami” ze względu na prostopadłościenną bryłę, są wciąż jeszcze obecne w naszym krajobrazie.
Ich właściciele nie zaliczają się pewnie do zwolenników płaskich dachów, gdyż z własnymi – wykonanymi w złej technologii i z kiepskich materiałów – mają do dzisiaj poważne kłopoty. Wciąż zdarza się, że dachy te przeciekają i przemarzają lub ich sufity pokrywają się w chłodniejszych porach roku wilgotnymi plamami. Chyba że zostały one już gruntownie przebudowane lub zastąpione… dachami stromymi.
To prawdopodobnie właśnie w reakcji na „domy-kostki”, większość z wybudowanych w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat domów ma dachy strome, choć nie należy też zapominać, że są one bardzo mocno osadzone w naszej kulturze materialnej (Fot. 1 i 2).
Szczelne i trwałe
Obecnie nie ma już problemów materiałowych i technicznych, by zarówno dach stromy, jak i płaski, wykonać w sposób szczelny i trwały oraz taki, żeby nie tylko nie przemarzał, ale doskonale chronił przed ucieczką ciepła z domu. Jeśli zdarza się, że – niezależnie od rodzaju – z którymś z nowych dachów są kłopoty, to wynikają one zwykle z błędów wykonawczych lub zastosowania nieodpowiednich materiałów.
Dachy strome. Najłatwiej jest oczywiście zrobić dach stromy, pod którym nie ma mieszkalnego poddasza (Rys. 1a). Ocieplenie jest wtedy ułożone na stropie parteru. Gdyby nawet, przez nieszczelne pokrycie dachu, nakapało na nie trochę wody, to nie stanie się nic złego, gdyż bardzo szybko wyschnie ono pod dobrze przewietrzanym dachem.
Trudniej jest oczywiście, gdy przestrzeń pod dachem ma być zamieszkała (Rys. 1b), bo ociepleniu i konstrukcji dachu grozi wtedy zawilgocenie zarówno z zewnątrz (przez pokrycie), jak i z wnętrza domu (przez zabudowę poddasza).
Dachy płaskie. Kiedyś dach płaski najłatwiej można było uchronić przed przeciekaniem, gdy wykonane z małym spadkiem pokrycie, chroniące go przed opadami atmosferycznymi, było oddzielone od ułożonego na stropie ocieplenia wentylowaną przestrzenią (Rys. 1c).
Dzisiaj, dzięki produkcji płyt polistyrenu ekstrudowanego, można zbudować dach płaski o odwróconym układzie warstw. W takim dachu (Rys. 1d), ułożoną bezpośrednio na stropie izolację przeciwwilgociową na przykład z papy termozgrzewalnej, chroni – praktycznie nienasiąkliwe – ocieplenie z polistyrenu ekstrudowanego, osłonięte od góry warstwą żwiru lub substratu glebowego, obsadzonego roślinnością („zielony dach”).
Wpływ dachu na architekturę domu
Dach ma ogromny wpływ na wygląd domu. Przede wszystkim oczywiście dach stromy, który bardzo często jest dominującym elementem bryły budynku. Ale dach płaski też ma znaczący wpływ na architekturę, właśnie przez to, że go nie widać.
Na to, jaki będzie dach naszego domu, największy wpływ mamy oczywiście my sami jako inwestorzy, wybierając projekt z katalogu lub zamawiając jego wykonanie u architekta. Przed podjęciem ostatecznej decyzji przyjrzyjmy się jednak, jakie dachy mają domy w najbliższej okolicy naszej działki, by nasz dom nie wyróżniał się jak „złoty ząb”. Oczywiście nie oznacza to, że nie da się tak zaprojektować domu na przykład z płaskim dachem, by dobrze wkomponował się w towarzystwo budynków strzeliście krytych dachówką ceramiczną czy drewnianym gontem.
Dachy strome
Dachy strome (Fot. 3 i 4) lepiej niż płaskie, osłaniają dom przed deszczem i śniegiem. Jeśli do tego mają odpowiednio szerokie okapy, chronią też ściany domu przed zawilgoceniem.
Z dachem stromym nie będziemy mieć problemu, jeśli tylko jego drewniana więźba będzie zrobiona solidnie i zgodnie ze sztuką budowlaną. Istotne też, żeby była ona dobrze zakotwiona w konstrukcji domu, by nie zniszczyła dachu nawet bardzo silna wichura.
Natomiast dla przeciwwilgociowej i termicznej izolacji dachu, ważne jest, by jego połacie zostały wykonane zgodnie z zasadami (zobacz: Jak powinien być zbudowany dach stromy?). Nie jest to takie trudne, zwłaszcza od kiedy mamy do dyspozycji wysokoparoprzepuszczalne membrany dachowe, stosowane w dachach stromych jako warstwa wstępnego krycia.
