Dom w stanie surowym to oczywiście dom niewykończony i bez instalacji. Najkrócej mówiąc jest to jedynie jego konstrukcja, której dach jest pokryty tymczasowo lub docelowo. Natomiast stan surowy zamknięty różni się od otwartego jedynie tym, że we wszystkich otworach zewnętrznych są już okna i drzwi.
Myli się jednak ten, kto sądzi, że są to pojęcia precyzyjne i można się nimi posługiwać na przykład podczas negocjacji z firmą budowlaną. Stany surowe poszczególnych budynków mogą się bowiem różnić od siebie, choć oczywiście w granicach zdrowego rozsądku…
Zdarzyło się naprawdę
Pewien inwestor, jak się później okazało mało roztropny, podpisał umowę z wykonawcą na budowę swojego domu. Co do zakresu robót znalazł się w niej jedynie zapis, że ma być on wybudowany w stanie surowym, za to nie zabrakło rozbudowanych punktów o terminach i karach umownych za ewentualne opóźnienia.
Jakież było jego zdziwienie, połączone z irytacją, gdy podczas rozliczeń finansowych wykonawca zażądał oddzielnych pieniędzy za zrobienie żelbetowych schodów na poddasze, gdyż jego zdaniem nie są one elementem stanu surowego…
Zaczął więc sprawdzać w słownikach języka polskiego, jaka jest definicja stanu surowego oraz czy jest w niej mowa o schodach. Niestety u językoznawców nic sensownego na ten temat nie znalazł, a spór z wykonawcą, po wielu awanturach, ma mieć swój finał w sądzie…
Nie byłoby tego wszystkiego, gdyby zamiast ogólnego zapisu o stanie surowym zostały po prostu wyszczególnione wszystkie te elementy domu, których wykonanie objęte jest umową. Z zaznaczeniem, że mają być zrobione zgodnie z zatwierdzonym projektem budowlanym lub szczegółowo opisane.
A tak na marginesie: żaden z wyrywkowo zapytanych wykonawców nie miał wątpliwości, że konstrukcja schodów jest elementem stanu surowego…
Stan surowy otwarty
Pomimo braku dokładnej definicji, spróbujmy jednak określić, co – zwyczajowo – jest lub nie jest stanem surowym domu.
Zacznijmy od tego, że jego wzniesienie poprzedza „stan zerowy”, czyli wykonanie budynku do poziomu „zero”, którym w projektach architektoniczno-budowlanych określa się poziom podłogi parteru. To z tego powodu poziom podłogi w piwnicy jest opisywany ze znakiem „minus”, a stropy kondygnacji naziemnych – ze znakiem „plus”.
Gdy na stanie zerowym wykonane zostaną już ściany, strop, schody i dach, zmieni się on właśnie w stan surowy otwarty (Fot. 1). Nie dotyczy to domów parterowych bez stropu żelbetowego, przykrytych jedynie więźbą dachową z drewnianych wiązarów.
Jeśli dom ma co najmniej dwie kondygnacje, schody tylko wtedy nie są elementem stanu surowego, jeśli stanowią także element wystroju wnętrza i mają być wykonane później, na przykład z drewna lub metalu, podczas prac wykończeniowych.
Ściany. Ze ścianami jednowarstwowymi sprawa jest oczywista. Jeśli jednak dom będzie miał ściany dwuwarstwowe, to na etapie stanu surowego wykonuje się jedynie ich warstwy nośne, czyli mury. Ich ocieplenie robi się później, podczas wykonywania elewacji.
Ze ścianami trójwarstwowymi sprawa jest bardziej skomplikowana. Jeśli są one wykonywane jednoetapowo, czyli równolegle wznosi się warstwy nośną i elewacyjną oraz umieszcza między nimi ocieplenie, to całe ściany zaliczone będą do stanu surowego, nawet wtedy, gdy elewację wymurowano na przykład z cegieł klinkierowych i nie będzie już ona później tynkowana.
Jeśli jednak ściany takie wznoszone będą dwuetapowo: najpierw warstwa nośna, a dopiero później ocieplenie i warstwa elewacyjna, to wszystko zależy od zapisów w umowie z wykonawcą; można bowiem sobie wyobrazić sytuację, że na etapie stanu surowego powstaną tylko ściany nośne, w których zostaną zamocowane kotwy do mocowania ocieplenia i ścianki elewacyjnej.
Dach. Od zapisów w umowie zależy, czy w stanie surowym dach będzie miał pokrycie docelowe, czy też dom zostanie jedynie zabezpieczony prowizorycznie pokryciem z papy, ułożonej na poszyciu z wodoodpornych płyt wiórowych (ewentualnie w gorszym wariancie – z desek).
Oddzielny problem to okna dachowe. Montuje się je oczywiście tylko wtedy, gdy dach kryty będzie pokryciem ostatecznym. Ale i tutaj nie brak zwolenników montażu okien dachowych w terminie późniejszym, by nie stały się łatwym łupem dla złodziei, gdy dostęp na poddasze jest praktycznie wolny. Jak z tego widać zapis o oknach dachowych powinien się koniecznie znaleźć w umowie z wykonawcą stanu surowego otwartego.
Uwaga! Stan surowy otwarty to zwykle mniej niż 1/3 całkowitych kosztów budowy. Warto mieć tego świadomość, gdy przykryte dachem ściany domu stanęły właśnie na działce i cieszą nasze oczy oraz radują serce.
Stan surowy zamknięty
Ze stanem surowym zamkniętym sprawa jest już dużo prostsza; wystarczy, że surową i otwartą jeszcze bryłę domu zamkniemy oknami i drzwiami wejściowymi (Fot. 2). Zamiast okien mogą to być oczywiście także drzwi tarasowe i balkonowe. Ponieważ montażem okien i drzwi bardzo często zajmują się ekipy autoryzowane przez ich producentów, kwestia stanu surowego zamkniętego rzadko pojawia się w rozliczeniach finansowych; nie rodzi więc takich emocji i rzadko kiedy jest źródłem sporów między inwestorem i wykonawcą.
Uwaga! Nawet jeśli zawieramy umowę na budowę domu z jednym wykonawcą, warto ustalić w niej szczegółowo, które roboty wchodzą w skład poszczególnych etapów realizacji inwestycji. Ułatwi nam to później odbiór poszczególnych prac w zapisanych w umowie terminach oraz w miarę bezkonfliktowe rozliczenia finansowe.
Nasza rada
Unikajmy w umowach z wykonawcami posługiwania się ogólnymi pojęciami. Zapisujmy w nich dokładnie, co ma być zrobione i z czego. Bardzo pomocny w tym względzie będzie dobrze zrobiony projekt architektoniczno-budowlany. Przyda się także rada i doświadczenie zaufanego inspektora nadzoru…
