Ściany i sufity w budowanym domu można wykończyć na wiele sposobów. Na ich wybór duży wpływ ma styl, w jakim zostały zaprojektowane bryła i detale domu – rzadko się bowiem zdarza, by wnętrza budynków o nowoczesnej architekturze miały rustykalny klimat.
Nie zmienia to faktu, że w kwestii wystroju wnętrz domu decydujące znaczenie mają upodobania i gust jego właścicieli. Jest tak zazwyczaj także wtedy, gdy korzystają oni z pomocy architekta wnętrz. Ich wybory dotyczą również sposobu wykończenia ścian i sufitów, które – jeśli nie liczyć podłóg – są największymi pod względem powierzchniowym elementami domu. Sposób ich wykończenia ma więc istotny wpływ na wygląd całego jego wnętrza.
Tynki
Wykończenie ścian tynkami to sposób najpopularniejszy i mający wiekową tradycję. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu były to przede wszystkim tynki wapienne, które później zostały wyparte przez mocniejsze od nich – trójwarstwowe tynki cementowo-wapienne.
Dzisiaj ściany i sufity pokrywa się najczęściej tynkami gipsowymi (Fot. 1). Układa się je w jednej warstwie, szybko wysychają i są gładkie. W przeciwieństwie do nich tynki cementowo-wapienne (Fot. 2) schną powoli, a na ich powierzchni wyczuwalne, a nawet widoczne są ziarna piasku.
Tynki gipsowe wprawdzie łatwo uszkodzić, ale wgniecenia i rysy na ich powierzchni można łatwo i szybko usunąć za pomocą gipsowej gładzi szpachlowej. Przy wzroście wilgotności powietrza tynki te szybko pochłaniają nadmiar wilgoci, ale też równie szybko ją oddają, gdy w pomieszczeniach jest za sucho. Dzięki temu korzystnie wpływają one na mikroklimat wnętrz.
Koszt wykonania tynków gipsowych i cementowo-wapiennych jest podobny, z tym że te drugie schną dłużej, przez co mogą opóźniać prowadzenie dalszych prac wykończeniowych w budowanym domu (na przykład układanie parkietu lub malowanie ścian i sufitów).
Sztukaterie
Wykończone tynkami ściany i sufity można ozdabiać sztukateriami (rozety sufitowe, gzymsy itp.). Kiedyś miały one wyszukane wzornictwo i były bardziej popularne niż teraz. Wykonywano je przede wszystkim z gipsu. Obecnie robi się je najczęściej ze specjalnych kształtek ze spienionego polistyrenu lub poliuretanu, ale wyglądają podobnie jak ich gipsowe pierwowzory. Sztukaterie przeznaczone do nowoczesnych wnętrz mają zdecydowanie mniej wymyślne profilowanie niż tradycyjne.
Suche tynki
Do wykańczania ścian i stropów można też użyć płyt gipsowo-kartonowych. W przeciwieństwie do tynków gipsowych i cementowo-wapiennych, które wykonywane są na mokro, układa się je bez użycia wody – z tego powodu nazywane są „suchymi tynkami”. Tynki te szczególnie nadają się do remontowanych wnętrz, ponieważ nie wprowadzają do nich dużych ilości wilgoci – są one jednak są droższe od tych układanych na mokro.
Płyty g-k mocuje się do ścian na placki gipsowe lub przykręca do rusztu z metalowych profili, takiego samego, jaki stosuje się na przykład przy wykonywaniu zabudowy poddasza (Fot. 3) lub lekkich ścian działowych.
Natomiast przy wykańczaniu dolnej powierzchni stropów stosuje się wyłącznie płyty mocowane do metalowego rusztu, który może być do nich podwieszony za pomocą metalowych wieszaków (Fot. 4) lub przykręcony bezpośrednio. W tym pierwszym wariancie przestrzeń pomiędzy spodem stropu a płytami g-k może być wykorzystana na przykład do prowadzenia przewodów wentylacji mechanicznej.
W celach dekoracyjnych i oświetleniowych zabudowa z płyt g-k może być wykonana tylko na części ściany (Fot. 5) lub sufitu (Fot. 6).
Farby
Otynkowane ściany i sufity maluje się najczęściej farbami akrylowymi lub lateksowymi, których oferta rynkowa jest bardzo bogata. Jeśli chodzi o kolorystykę, to praktycznie nie ma tu żadnych ograniczeń. Każdą farbę można mieć bowiem właściwie w dowolnym kolorze, gdyż większe sklepy są w stanie przygotować ją na miejscu w sterowanych komputerowo mieszalnikach.
Do tego producenci polecają swoje farby jako ekologiczne, antyalergiczne, zmywalne i odporne na dzieci i psa, niekapiące, matowe, aksamitne itp. Właściciele domu mają więc w czym wybierać…
Uwaga! Ściany i sufity nowego domu lub mieszkania dobrze jest na początku pomalować na biało, ponieważ większość budynków świeżo po wybudowaniu osiada, a jego ściany, zwłaszcza działowe, mogą się wtedy zarysować. Gdy są pomalowane one na biało, zwykle wystarczy tylko rysy zaszpachlować gładzią gipsową i zamalować, by stały się niewidoczne. Jeśli ściany są kolorowe, nie jest to już takie łatwe.
Tapety
Tapetami zwykle wykleja się całe powierzchnie ścian lub jedynie ich fragmenty. Zdecydowanie rzadziej wykańcza się tapetami sufity. Tapety mogą być papierowe lub winylowe – w wersji mocniejszej ich warstwa nośna wykonana jest z flizeliny.
Tapeta papierowa może być też wzmacniana włóknem drzewnym, które nadaje jej charakterystyczną fakturę – nosi wtedy nazwę raufazy. Raufaza zwykle jest biała i maluje się ją po przyklejeniu do ściany.
Od pewnego czasu modne są też fototapety, czyli dużego formatu zdjęcia drukowane na specjalnym papierze lub folii samoprzylepnej. Atrakcją jest to, że można zamówić fototapety ze zdjęciami wykonanymi przez mieszkańców.
Płytki ceramiczne
Ściany w łazienkach i kuchniach często wykańcza się płytkami ceramicznymi, nazywanymi czasem glazurą, gdyż kiedyś miały przeważnie szkliwioną powierzchnię. Zamiast klasycznej glazury, na ścianach przykleja się też płytki z gresu lub terakoty, które są twardsze i bardziej odporne na ścieranie (dlatego zdecydowanie częściej stosowane są jako okładziny podłogowe).
Płytki ceramiczne odpowiednio dobrane wielkością i kolorem pełnią funkcję dekoracyjną, ale ich głównym zadaniem jest ułatwienie utrzymania czystości w łazience i kuchni. Są one dostępne w wielu kolorach, wzorach, fakturach, wymiarach i… cenach. Uzupełnieniem płytek podstawowych są mniejsze płytki dekoracyjne, nazywane dekorami.
Drewno
Kiedyś często na ścianach (rzadziej na sufitach) do drewnianych listew mocowano okładziny z wąskich, łączonych ze sobą na wpust i wypust lub na „obce pióro”, deseczek, czyli popularną boazerię. Czasem elementy boazerii wykonywane były z materiałów drewnopochodnych lub PVC.
Obecnie moda na taki sposób wykańczania ścian nieco osłabła, ale są dostępne na rynku – atrakcyjne wzorniczo – panele (Fot. 7), które przypominają wyglądem i sposobem łączenia bardzo popularne panele podłogowe.
Kamień
Do wykańczania ścian, nie tylko w kuchni (Fot. 8) czy łazience, ale także w pokojach dziennych i sypialniach, można użyć również płytek o różnych formatach i fakturach, wykonanych z kamienia naturalnego (Fot. 9). Zwykle nie pokrywa się nimi całych powierzchni, a jedynie jej fragmenty, głównie ze względu na koszty, ale też dlatego, że taka cała kamienna ściana mogłaby wyglądać dość ciężko.
Surowy beton lub mur z cegły
Modne jest też pozostawianie wykonanych z betonu ścian i stropów bez dodatkowego wykończenia, czyli w stanie surowym. Żeby jednak miało to walor dekoracyjny (Fot. 10), taka ściana musi być wykonana w profesjonalnych deskowaniach inwentaryzowanych ze starannie zagęszczonego betonu, bez widocznych na jego powierzchni „raków”.
Pozostawianie ścian bez wykończenia dotyczy także murów ceglanych. Taki element wykańczania wnętrz sprawdza się raczej podczas remontowania starych kamienic, w których ściana wykonana jest ze starej, często przedwojennej cegły. W nowo wybudowanym domu wykonana na jej podobieństwo okładzina z cienkich, ceglanych płytek na ścianie ze współczesnych bloczków lub pustaków, raczej nie będzie już tak dobrze wyglądała.
Szkło
Od pewnego czasu panuje moda na wykańczanie ścian szkłem. W takiej roli zastępuje ono tradycyjne kafelki w kuchni (zwłaszcza nad blatami) lub łazience. Zaletą takich okładzin jest to, że są odporne na wilgoć i łatwe do utrzymania w czystości. Jeśli tafle szkła będą duże, to dla bezpieczeństwa lepiej powierzyć ich montaż doświadczonej ekipie.
Szkło może być przezroczyste lub barwione. Może być też od strony wewnętrznej malowane lub pokrywane folią z nadrukowanym rysunkiem lub zdjęciem (także autorstwa domowników). Można też taką okładzinę wykonać z dwóch tafli szkła, umieszczając pomiędzy nimi na przykład tkaninę, rysunek na kartonie lub kalce itp.
