Wśród wielu materiałów do krycia dachów stromych, łupek kamienny wyróżnia się nie tylko naturalnym pochodzeniem, ale i bardzo dużą trwałością oraz eleganckim, szlachetnym wyglądem. Jest to pokrycie stosunkowo drogie, ale za to domy, które mają dachy kryte łupkiem, zdecydowanie wyróżniają się spośród innych. Przy czym dotyczy to domów zarówno o tradycyjnej, jak i nowoczesnej architekturze.
Do krycia dachów łupek kamienny wykorzystywano już tysiące lat temu. Jest on wytwarzany z grupy skał osadowych, które mają charakterystyczną teksturę łupkową, umożliwiającą mechaniczne rozwarstwianie ich na cienkie, około 5 mm płytki. Łupki występują w wielu krajach na świecie, także w Polsce, a największymi producentami łupka dachowego są Hiszpania, Francja, Wielka Brytania, Niemcy i Portugalia.
Spośród różnych materiałów, przeznaczonych do krycia dachu, łupek kamienny jest szczególnie odporny na destrukcyjne oddziaływanie czynników atmosferycznych i biologicznych. Trwałość pokrytych nim dachów ocenia się na co najmniej 100 lat, przy czym przez cały ten czas praktycznie nie wymagają one konserwacji, zachowując swój niepowtarzalny, atrakcyjny wygląd (Fot. 1).
Do tego naturalny łupek jest materiałem ekologicznym, do którego wydobycia i obróbki potrzeba niewiele energii. Nie powstają też przy tym żadne odpady, które mogłyby być szkodliwe dla środowiska naturalnego.
Biorąc to pod uwagę, nie należy się dziwić, że jest to pokrycie stosunkowo drogie, przy czym dotyczy to zarówno ceny samego łupka kamiennego, jak i kosztów jego układania na dachu. Wydaje się jednak, że stosunek kosztów wykonania takiego pokrycia do jego trwałości i atrakcyjności, jest na tyle korzystny, że są osoby, które się na niego zdecydują.
Krycie dachu łupkiem kamiennym
Jest to pokrycie stosunkowo ciężkie (około 30-40 kg/m²), nic więc dziwnego, że więźba tak krytego dachu musi być solidna. Oznacza to, że przekroje poprzeczne krokwi i jętek powinny być stosunkowo duże i dużo gęściej rozstawione (Fot. 2) niż na przykład przy blachodachówce. Wszystko dlatego, że drgania więźby dachowej pod wpływem podmuchów silnego wiatru nie mogą być zbyt duże, by nie doszło do uszkodzeń płytek kamiennych oraz ich mocowań.
Łupek układa się na sztywnym poszyciu, zazwyczaj osłoniętym dodatkowo papą asfaltową (Fot. 3), by uchronić je przed zawilgoceniem, spowodowanym ewentualnym przeciekaniem pokrycia podczas deszczu lub topienia się śniegu. Poszycie to – szczególnie przy bardziej urozmaiconym kształcie dachu – wykonuje się zazwyczaj z desek (Fot. 4).
Dzikie krycie
Dla łupka kamiennego najbardziej chyba popularne jest dzikie krycie, w którym praktyczne każdy z elementów łupka ma inny kształt, dopasowany do miejsca, w którym ma być ułożony. Przy zastosowaniu tej techniki każdy dach z pokryciem łupkowym ma oryginalny wygląd (Fot. 5 i 6).
Taki sposób krycia łupkiem znakomicie nadaje się do krycia dachów stromych o skomplikowanych kształtach – z naczółkami (Fot. 7) i wolimi okami (Fot. 8).
Łupek kamienny można wykorzystać nie tylko do krycia połaci dachu, ale także do wykończenia ich pasów podrynnowych i wiatrownic (Fot. 9), a nawet kominów (Fot. 10). Bywa też stosowany do wykonywania elewacji domów – całych lub tylko ich detali.
Do krycia dzikiego pojedyncze elementy dachowe z łupka kamiennego obrabia się zazwyczaj na budowie przez przycinanie i szlifowanie – jest to zadanie pracochłonne i wymaga od dekarzy dużej wprawy. Jedynie łupki o powtarzalnym kształcie, przeznaczone przede wszystkim do krycia płaskich połaci dachowych, przygotowuje się w wytwórni. Takie dachówki wykorzystuje się na przykład przy kryciu francuskim, niemieckim, oktagonalnym, łuskowym lub karpiówkowym.
Przed ułożeniem na dachu, dekarz z przywiezionego na budowę łupka (Fot. 11) formuje pojedyncze elementy pokryciowe, nadając każdemu unikatowy kształt. Nic dziwnego, że powstaje przy tym sporo odpadów (Fot. 12), które rozdrobnione na tłuczeń mogą być wykorzystane do utwardzenia podjazdu lub ogrodowych ścieżek.
Koszt krycia dachu łupkiem
Łupek kamienny nie jest zbyt popularnym pokryciem dachowym – wpływ na to ma niewątpliwie jego dość duży koszt. Jest on zawsze określany indywidualnie – wiele zależy bowiem nie tylko od wielkości dachu, ale i od jego ukształtowania.
Cena dobrego łupka, o jednakowej kolorystyce, waha się w granicach 170-300 zł/m², a za 1 m² ułożenia z niego pokrycia trzeba zapłacić około 200 zł. Są to więc wydatki czasami nawet kilka razy wyższe niż na przykład przy dachówce ceramicznej czy betonowej. Rekompensuje je jednak właścicielom domu satysfakcja z uzyskanych wizualnych efektów i trwałości takiego krycia dachu.
Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że łupek do krycia dachu musi być dobrej jakości – gdy tak nie jest, łatwo pęka, rozwarstwia się, pęcznieje i pokrywa nienobilitującym nalotem. Dlatego lepiej nie układać na dachu łupka niższej jakości, który można kupić nawet za 100-120 zł za 1 m².
Krycie dachu łupkiem kamiennym trwa dłużej niż dachówką ceramiczną lub betonową. Na niezbyt dużym dachu, ale o urozmaiconym kształcie może ono trwać nawet ponad dwa miesiące. Wykonanie pokrycia z łupka dachowego nie jest łatwe, dlatego powinna to robić tylko doświadczona (a więc raczej nie tania) ekipa. Przed wyborem dobrze jest zawsze obejrzeć „na żywo” co najmniej dwa jej wcześniejsze dokonania.
