Jeszcze do niedawna cokoły wokół domu chroniono przed uszkodzeniami i niszczącymi czynnikami atmosferycznymi przede wszystkim przez wymurowanie ich zewnętrznej warstwy z cegły klinkierowej lub obłożenie górnego fragmentu ścian fundamentowych płytkami z gresu lub kamienia. Teraz coraz częściej spotyka się domy, które mają cokół wykończony dekoracyjnym tynkiem mozaikowym.
Ma to najpewniej związek z popularnością ścian dwuwarstwowych, w których zewnętrzna warstwa ociepleniowa ze styropianu lub wełny mineralnej jest wykończona tynkiem cienkowarstwowym. Użycie tynku mozaikowego – który jest właśnie takim rodzajem tynku – sprawia, że cała elewacja domu jest – pod względem materiałowym – wykończona w jednolity sposób (Fot. 1 i 2).
Oczywiście używany do wykończenia cokołów tynk mozaikowy, zwany też kamyczkowym, jest zdecydowanie bardziej trwały oraz odporny na zabrudzenia, uszkodzenia mechaniczne i szkodliwe działanie warunków atmosferycznych, niż tynki cienkowarstwowe, stosowane na elewacje domów.
Sprawia to użyta do jego wykonania transparentna (przezroczysta) żywica, która jest spoiwem dla drobnego (1-3 mm) kwarcowego kruszywa. Dzięki niej tynk mozaikowy jest elastyczny i dobrze skrywający ewentualne zarysowania, czy nawet drobne pęknięcia ścian. Można go też myć bez obawy o uszkodzenie, a nawet szorować.
Tynki mozaikowe, oferowane są w bardzo wielu kolorach i odcieniach (Fot. 3) – łatwo więc można dobrać ich barwę na przykład do koloru pokrycia dachowego czy stolarki okiennej i drzwiowej. Bogatą kolorystykę zawdzięczają one odpowiedniemu doborowi kruszywa. Są jednak droższe od tynków cienkowarstwowych, używanych przy ocieplaniu domów metodą lekką mokrą, dlatego nie używa się ich do wykańczania całych elewacji domów, a jedynie ich detali takich, jak właśnie cokoły, ale też obramowania okien i drzwi, słupy podcieni czy ścian loggii.
Ułożenie tynku mozaikowego – razem z materiałem – kosztuje 50 – 70 zł/m². Jest to zatem taniej niż wymurowanie zewnętrznej warstwy cokołu z cegły klinkierowej, ale może być droższe od obłożenia go niektórymi modelami płytek gresowych.
Wykonywanie tynków mozaikowych
Układanie tynków mozaikowych na cokołach jest stosunkowo proste. Powinno się to robić w ładną, bezwietrzną pogodę, najlepiej przy dodatniej temperaturze powietrza w granicach 15-25º.
Najczęściej układa się je na ociepleniu ścian fundamentowych z płyt polistyrenu ekstrudowanego lub twardego styropianu, osłoniętych cementową warstwą zbrojącą (Fot. 4). Powinna być ona równa i gładka, nie tylko ze względów estetycznych, ale także by nie zużywać niepotrzebnie stosunkowo drogiego tynku do wyrównywania zagłębień w podkładzie.
Uwaga! Nigdy nie powinno się układać tynków mozaikowych na słabych podłożach, na przykład na osypującej się i popękanej wyprawie tynkarskiej.
Tynk mozaikowy sprzedawany jest w wiadrach i przed użyciem trzeba go jedynie dokładnie wymieszać (Fot. 5). Nie należy się przy tym stresować, gdy wymieszana masa nie ma koloru, takiego jak zamówiliśmy. Tynki mozaikowe nabierają bowiem swojej „docelowej” barwy dopiero po stwardnieniu. Przy niektórych kolorach trzeba jednak warstwę zbrojącą – przed nałożeniem tynku – pomalować farbą podkładową.
Uwaga! Niektóre podłoża, zwłaszcza te bardziej chłonne, należy wcześniej zagruntować środkiem zalecanym przez producenta tynku. Użycie przypadkowego preparatu może uniemożliwić ewentualną reklamację tynku, gdyby na przykład zaczął odpadać.
Samo wykonanie tynków nie jest specjalnie trudne. Nakłada się je na podłoże równą warstwą za pomocą metalowej pacy (Fot. 6), wygładzając ją w jednym kierunku. Oczywiście by efekt był zadowalający trzeba to robić starannie i z wyczuciem, a przerwy w pracy zaplanować na krawędziach cokołów (Fot. 7 i 8), gdyż połączenie starego i nowego tynku na gładkiej powierzchni pozostaje zazwyczaj widoczne.
Tynki takie można też nakładać przez natrysk, ale potrzebny jest do tego specjalny sprzęt, więc na budowach najczęściej stosowana jest metoda „ręczna”.
